در گفت و گو با صبح ما؛

امان الله قرائی مقدم به «صبح ما» گفت: مسئولان نسبت به مردم احساس نیازی ندارند، چراکه گمان می‌کنند اگر به مقام و مسئولیتی رسیدند تماماً کار خودشان بوده است و مردم در رسیدن آن‌ها به موقعیتی که دارند نقشی نداشتند لذا هیچ احساسی به عذرخواهی و قبول مسئولیت در قبال مردم ندارند. متاسفانه حاکمیت در ایران در قبال مردم وظیفه شناس نیست.»

 

صبح ما| چرا مسئولین در قبال مردم پاسخگو نیستند؟ این سوالی است که این روزها زیاد شنیده می‌شود. از حوادث آبان ۹۸ گرفته تا ساقط شدن هواپیمای اوکراینی هیچ پاسخ مشخصی به مردم داده نشد، هیچ کدام از مسئولین یک عذرخواهی قابل قبول در مقابل مردم نداشتند. حتی بعضی از آن‌ها برای اشتباه سازمان تحت مسئولیت‌شان به‌طریقی تشویق هم شدند. هیچ پستی از آن‌ها گرفته نشد و همچنان ادامه مسئولیت دادند. نشانه‌های چنین رفتاری زیاد است. از سیلی عنابستانی، نماینده مجلس بر صورت سرباز راهور گرفته تا پفیوز خطاب کردن منتقدان وزارت بهداشت توسط جهان‌پور مسئول روابط عمومی این وزارتخانه، از مرگ دو خبرنگار در اتوبوس مرگ گرفته تا پنج سربازی که حادثه واژگونی اتوبوس جان آن‌ها را به‌راحتی گرفت. در این حوادث اخیر نه‌تنها عذرخواهی قابل قبول و بدون منت از طرف مسئولین شنیده نشد بلکه در مواردی با بی‌احترامی و بی‌حرمتی با مردم برخورد کردند. همه این مسائل مجدد همان پرسش اول را تکرار می‌کند، چرا مسئولین در قبال مردم پاسخگو نیستند؟

دراین خصوص امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس در گفت‌وگویی با خبرنگار «صبح ما» گفت: «این ماجرا ریشه فرهنگی و سیاسی دارد. درخصوص فرهنگ باید بگویم اصولاً فرهنگ ما در ایران وظیفه‌مداری و مسئولیت‌پذیری نیست، طوری‌که آن را به کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان آموزش ندادیم. یعنی به ما یاد ندادند که در قبال مسائل جامعه وظیفه و مسئولیت داریم بنابراین این عدم پاسخگویی یک ریشه فرهنگی و آموزشی در ایران دارد. این مسئله در رفتار مدیران و مسئولان هم مشهود است.»

وی ادامه داد: «مسئولان پاسخگو نیستند و خودشان را تافته‌ای جدا بافته از مردم می‌دانند طوری‌که احساس می‌کنند بالاتر از مردم هستند. از منظر روانشناسی گویی مسئولان خودشان را برتر از دیگران و نژاد اصلح می‌دانند، طوری‌که گاهی به‌خودشان می‌گویند چون ما برتر هستیم چرا باید از کسانی‌که پایین دست ما هستند عذرخواهی کنیم، در نظر آن‌ها مردم رعیت و امت هستند بنابراین هرچه برسرشان می‌آید نباید اعتراض کنند.»

این جامعه‌شناس بیان کرد: «نکته دیگر این‌که آن‌ها نسبت به مردم احساس نیازی ندارند، چراکه گمان می‌کنند اگر به مقام و مسئولیتی رسیدند تماماً کار خودشان بوده است و مردم در رسیدن آن‌ها به موقعیتی که دارند نقشی نداشتند لذا هیچ احساسی به عذرخواهی و قبول مسئولیت در قبال مردم ندارند. متاسفانه حاکمیت در ایران در قبال مردم وظیفه شناس نیست.»

قرایی‌مقدم با اشاره به تئوری وبر یادآور شد منطق حاکم در نظام سیاسی ایران مبتنی بر مرحله کاریزمایی قدرت است. او بیان کرد: «طبق تئوری وبر، حاکمیت در ایران در مرحله سنتی و کاریزما باقی مانده است و هنوز به سمت عقلانیت سوق پیدا نکرده است. کسی که نگاه سنتی و کاریزمایی به حکومت داشته باشد معتقد است ما نظر کرده خداوند هستیم، اشتباه نمی‌کنیم، یعنی گویی از طرف خدا آمده‌اند. بنابراین ما با مشروعیت کاریزمایی که وبر اواخر قرن نوزدهم مطرح کرد مواجه هستیم. در مشروعیت سنتی و کاریزمایی اصلاً پاسخگویی به مردم مطرح نیست. چرا که گاهی مسئولین گمان می‌کنند فقط خواست و اراده خداوند است که سبب شده آن‌ها به پست و مقام برسند و مردم در این خصوص نقشی نداشتند. براساس تئوری نخبگان پاره‌تو مسئولان ما گمان می‌کنند نخبه و یک تافته جدا بافته هستند، لذا در چنین وضعیتی جوابگو نیستند.»

وی ادامه داد: «بنابراین باید گفت در چنین نظام فکری حتی اگر نشانه‌هایی از قانون وجود داشته باشد اما آن قانون اجرایی نمی‌شود. وقتی در کشور سردار رئیس مجلس می‌شود بحث قانون مطرح نیست، سردار را به سرداری باید بسپارند نه رئیس قوه قانونگذاری، همچنین درصورت نبود فرهنگ وظیفه شناسی باز هم وجود قانون بی‌فایده است چراکه مجری قانون آن را اجرا نمی‌کند.»

این جامعه‌شناس در پایان بیان کرد: «آیا رینگ ماشین به پیستون پاسخگو است؟ خیر نیست. چراکه وضعیت مکانیکی است. به‌قول دورکیم وضعیت ما ماشینی است نه اورگانیستی، در نظم اورگانیستی سلول بدن به بافت‌های بدن پاسخگو است و سریع به نیاز آن واکنش نشان می‌دهد، جامعه هم همین است. جامعه ایران همچنان در وضعیت مکانیکی قرار دارد برای همین اجزای آن جدا از هم رفتار می‌کنند و گاهی نمی‌دانند که باید به دیگری پاسخگو باشند. بنابراین در نگاه اورگانیکی اگر مسئولان احساس می‌کردند که از طریق مردم به مسئولیت رسیده‌اند به آن‌ها جوابگو بودند و عذرخواهی هم می‌کردند اما این نگاه وجود ندارد. چون مردم در انتخاب مسئولان نقش ندارند بنابراین مسئول به خودش می‌گوید چرا به مردم پاسخگو باشم؟! در واقع اینجا روابط مداری حاکم است، در نظام روابط مدار فرد فقط به بالا دستی پاسخ می‌دهد. درحالی که به‌قول فرمایش حضرت امام مردم مهم هستند.»