یک جامعه شناس گفت: گذشته و آینده باید با هم تحلیل شوند با کل‌نگری و تفکر سیستمی. ضمن اینکه خودمان باشیم دگرگونی و تجربه‌های تازه را هم درک کنیم.
مقصود فراستخواه در بخشی از گفت وگوی خود با خبرگزاری خانه کتاب گفت: گذشته را باید فهمید و درک کرد و در عین حال نقادانه تحلیل کرد و به فهم آینده‌های به‌کلی متفاوت رسید. مشکل ما این است که از گذشته ایدئولوژی‌هایی درست کرده‌ایم، مانند ایدئولوژی بومی‌سازی با برساخت‌هایی از «آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد» یا «غرب زدگی» یا «بازگشت به خویشتن»، یا مانند ایدئولوژی‌های «اسلامی‌سازی» همه‌چیز. اینها نوعاً ایدئولوژی‌هایی هستند که از گذشته درست شده است و ما را محدود می‌کند و نمی‌توانیم وقایع و رویدادها و تغییرات گسسته و دگرگونی‌های فکری، پارادایمی، اجتماعی، فرهنگی دنیا را بفهمیم. برای همین است که ملت‌ها حرکت می‌کنند درحالی که ما اسیر ایدئولوژی‌های ساخته شده از گذشته هستیم.
به جای آن می‌توانیم ضمن اینکه ریشه در تاریخ‌مان داریم، حافظه تاریخی داریم، هویت داریم، به تجربه‌های تمدنی قبل از اسلام و بعد از اسلام و همچنین فرهنگ‌مان اهمیت می‌دهیم، منطق دگرگونی را نیز عمیقاً بفهمیم. تجربه‌های تازه هم بکنیم و بین آینده و گذشته پل بزنیم از طریق تفکر انتقادی، فهم دگرگونی‌ها. چسبندگی به گذشته پیدا نمی‌کنیم و با تغییرات نیز همراهی آگاهانه و متأملانه وانتقادی و خلاق داریم.
این یعنی آینده‌اندیشی. یعنی این‌طوری نیست که بی‌هویتیم و هر اتفاقی که بیفتد مانند پرکاهی با بادها حرکت می‌کنیم. بلکه با قدرت فکری و یک نوع تحلیل و تفکر به قدرت تمییز و تشخیص می‌رسیم و می‌فهمیم تغییرات همانطور که می‌تواند منشأ رشد و جهش و توسعه بشود می‌تواند ویرانگر نیز باشد مثل آثار مخرب تکنولوژی بر روی زیست‌بوم. با دوراندیشی و تفکر سیستمی کل‌نگر وآینده‌نگر حرکت می‌کنیم. در این حالت است که پایداری فراهم می‌شود.
مثلا در دوره پهلوی تغییراتی در جامعه به صورت نوسازی دولتی اتفاق افتاد اما چون عمیق نبود و به جای فهم گذشته و تحلیل گذشته عمدتاً از گذشته ایدئولوژی دولتی ساخته می‌شد، در نتیجه رشد و تغییرات یا مدرنیزاسیونی که در قبل از انقلاب افتاد نتوانست به نحو رضایت‌بخشی گذشته و آینده ایرانی را با هم آشنا کند و پایداری پدید بیاورد، در نتیجه به انواع و اقسام نارضایتی‌ها انجامید و منتهی به انقلاب شد.
الان هم همین‌گونه است، بنابراین گذشته و آینده باید با هم تحلیل شوند با کل‌نگری و تفکر سیستمی. ضمن اینکه خودمان باشیم دگرگونی و تجربه‌های تازه را هم درک کنیم.