آنچه از اتفاق روز پنجشنبه در صحنه ژئوپولیتیک جهان دیده میشود این است که آمریکا در برابر پیشرفتهای روزافزون چین تاب تحمل نداشته و سرانجام به صفآرایی نظامی آنهم در ماهیت هستهای اقدام نموده است.
خاورمیانه حالا نفس راحتی میکشد. بیشتر از دو قرن است که ابتدا انگلستان و سپس آمریکا استخوانی در گلوی این منطقه پرسرگذشت بودند. سرتاسر قرن بیستم و دو دهه آغازین قرن بیست و یکم برای خاورمیانه چیزی جز جنگ و خشونت و تکه پاره شدن کشورها در نقشه جغرافیا در بر نداشت. جنگ و نزاعی که حاصل زیاده طلبیهای قدرتهای بزرگ بویژه در بخش نفت و انرژی در این متطقه بود.
حالا اما ورق برگشته است. با انقلاب اول انرژی و فناوری شکست هیدرولیکی، آمریکا با دستیابی به نفت شیل از نفت خاورمیانه بی نیاز شد. و اکنون با حرکت به سمت انرژیهای فراگیر و پاک، اولویتهای ژئوپولیتیک خود را دیگر نه در خاورمیانه که در منطقه هند و اقیانوس آرام میجوید.
چیزی که دانیل یرگین، تاریخنگار برجسته نفت، در کتاب تازه خود به نام < نقشه جدید > که روز سهشنبه ۲۳ شهریور در نیویورک انتشار داد، عمیقا به این تغییرات ژئوپولیتیکی در دنیای پس از نفت پرداخته است. او میگوید همانگونه که پس از جنگجهانی اول در سرآغاز قرن بیستم نقشه جغرافیای جهان تغییر کرد، در قرن بیست و یکم نیز برای دنیا نقشه جغرافیای تازهای رقم خواهد خورد.
جهان سالهاست که در انتظار تقابل استراژیک و ژئوپولیتک چین و آمریکا به سر میبرد. تقابلی که خواه ناخواه به وقوع میپیوست اما به هر حال و به هر علت رهبران دو کشور آن را به عقب میانداختند.
روز پنجشنبه ۲۵ شهریور/ ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱ یک روز تاریخی دیگر برای جهان رقم خورد. در این روز به ناگاه رهبران سه کشور استرالیا، انگلستان و آمریکا بر صفحه تلویزیونهای جهان ظاهر شدند و خبر از یک پیمان دفاع امنیتی و هستهای سه جانبه دادند. بیانیهای که جهان را لرزاند. چین، در نخستین واکنش، استرالیا را به حمله اتمی تهدید کرد. روزنامه گلوبال تایمز، ارگان انگلیسی زبان حزب کمونیست چین بی درنگ به این بیانیه واکنش نشان داد و با عریانترین کلمات به این پیمان تاخت. پیمانی که حروف اختصاری تازهای را به ادبیات سیاسی دنیا عرضه کرد. AUKUS حروف اختصاری این پیمان تازه است که به تعبیر پایگاه خبری پولیتیکو تازهترین و زشتترین حروف اختصاری برای آمریکاست.
پیمان سه جانبه امنیتی استرالیا، انگلستان و آمریکا در طی هجده ماه استرالیا را به هشت فروند زیردریایی هستهای مجهز میکند و بعلاوه تکنولوژیهای هوش مصنوعی، کونتوم و امکانات دفاعی و امنیتی بسیاری را در اختیار استرالیا قرار میدهد.
به عبارت دیگر، آمریکا در حالی که از افغانستان، عربستان، عراق و سوریه یا خارج شده و یا در حال خارج شدن است، حالا در اقیانوس آرام و در برابر چین اردوی هستهای و امنیتی زده است. اتفاقی که رویترز از آن به جنگ سرد جدید تعبیر کرده است که ژئوپولیتیک جهان را تحت تاثیر خود قرار میدهد.
اردوکشی آمریکا به اقیانوس آرام، اروپا و بویژه فرانسه را بشدت آزرده است. تا جایی که فرانسه آن را خنجری از پشت نامید و لودریان در مصاحبه با رادیو فرانسه آن را یک تصمیم وحشیانه، یکجانبه و غیرقابل پیشبینی نامید که یادآور کارهای ترامپ است. لودریان که نمیتوانست عصبانیت خود را پنهان کند افزود: < من عصبانی و تلخ هستم. این کار بین متحدان انجام نمی شود.>
اما چرا فرانسه تا به این حد عصبانی است؟ علت عصبانیت فرانسه در دو چیز است: نخست اینکه پیش از این قرار بود فرانسه در قالب یک پیمان ۴۰ میلبارد دلاری، زیردریاییهای هستهای به استرالیا بفروشد و حالا از یک قرارداد سودآور محروم شد. اما علت مهم دیگر این است که در نخستین پیمان بزرگ امنیتی فراآتلانتیکی، نه فقط فرانسه که اروپا نادیده گرفته شده است. نادیده گرفته شدنی که جوزپ بورل در بیانیهای که والاستریت ژورنال منتشر کرد، آن را دردناک نامید.
آنچه از اتفاق روز پنجشنبه در صحنه ژئوپولیتیک جهان دیده میشود این است که آمریکا در برابر پیشرفتهای روزافزون چین تاب تحمل نداشته و سرانجام به صفآرایی نظامی آنهم در ماهیت هستهای اقدام نموده است. پشت کردن آمریکا در این رویکرد تازه، به متحدان خاورمیانهای خود قابل فهم است؛ اما اینکه چرا در نخستین پیمان فراآتلانتیکی، متحدان اروپایی خود و بویژه فرانسه را نیز کنار زده است، سوالی است که آینده به آن پاسخ خواهد بود.
منبع: رویترز