دغدغه مندان و علاقه مندان حوزه محیط زیست ایران امیدوارند با پایان این محکومیت، این ۷ تن از فعالان بار دیگر توان علمی و دانش تخصصی خود را برای حفاظت از محیط زیست بحران زده ی ایران به کار گیرند.

 

سپیده کاشانی دوست، سام رجبی، طاهر قدیریان، هومن جوکار، مراد طاهباز، نیلوفر بیانی و امیرحسین خالقی ۷ کنشگر و متخصص  حوزه ی محیط زیست و حیات وحش ایران که در سال ۹۶ بازداشت و پس از گذران دو سال حبس در سلول انفرادی مجموعا به ۵۸ سال زندان محکوم شدند، هم اکنون دوره محکومیت های طولانی خود را در زندان اوین سپری میکنند. کاووس سید امامی، استاد دانشگاه و فعال محیط زیست، از دیگر بازداشت شدگان این پرونده بود که بهمن ماه ۹۶ در یکی از بازداشتگاه های زندان اوین درگذشت. این فعالان که از جمله افراد شناخته شده و معتبر در حوزه محیط زیست ایرانند طی سالیان متمادی در پیش برد پروژه های زیست محیطی بسیاری مشارکت و همکاری داشته اند. از جمله ی این برنامه ها میتوان موارد زیر را برشمرد:
۱٫     پروژه ی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی: هدف اصلی این پروژه ی موسسه حیات وحش میراث پارسیان، که مراد طاهباز و کاووس سید امامی از موسسان و مدیران آن بوده اند، حفاظت از حیات وحش و تنوع زیستی ایران بوده است. از جمله وظایف اصلی که در این پروژه پیگیری شده پایش یوزپلنگ و زیستگاه های آن، شناسایی نقاط حضور یوزپلنگ به صورت مستمر از سال ۱۳۹۱، گردآوری اطلاعات از یوزپلنگان و سایر گوشت خواران مانند پلنگ یا کفتار، احیا و ترمیم منابع آبی برای حفظ حیات وحش از تابستان ۱۳۹۶، ساخت منابع آبی آبشخورهای جدید، مرمت و ترمیم منابع آبی قدیمی، کارگذاری پمپ آبی خورشیدی برای برخی منابع آبی و همچنین دوربین گذاری و شناسایی یوزپلنگان منطقه بوده است. هومن جوکار مدیرعامل این پروژه ی بین المللی بوده است.
۲٫     پروژه ی حفاظت از گوسفند وحشی لارستان در تپه های گرم و خشک جنوب استان فارس و غرب استان هرمزگان: این گونه کوچکترین گونه ی گوسفند وحشی در کل دنیاست و وزن ان حدود ۴۰ کیلوگرم است. برگذاری سرشماری های دوره ای برای پایش گونه، احداث منابع آبی برای حیات وحش منطقه، همیاری با محیط بانان منطقه برای کنترل شکار غیر مجاز، ذخیره سازی آب باران در تانکرها و منابع آب برای حفاظت از حیات وحش از جمله مواردیست که در این پروژه به همت طاهر قدیریان انجام گرفته است.
۳٫     پروژه ی حفاظت از پلنگ ایرانی در پارک ملی گلستان: پارک ملی گستان، اولین پارک ملی ایران واقع در استان گلستان، دارای تنوع زیستی، اقلیمی و توپوگرافیک بی نظیری است و یک هشتم از گونه های گیاهی کشور، یک سوم از گونه های پرندگان و بیش از ۵۰ درصد گونه های پستان داران کشور را داراست. این پارک ملی سایت بسیار مهمی برای پلنگ و طعمه های آن به شمار میرود. موسسه حیات وحش میراث پارسیان به همت امیرحسین خالقی در طی این پروژه بررسی و شناسایی انگیزه های شکار غیرمجاز طعمه های پلنگ در شکارچیان، تشکیل گروهی از مردم محلی برای کمک به حفاظت از حیات وحش، پایش زیستگاه های احتمالی پلنگ در ایران، آموزش چگونگی ردگیری پلنگ، شناسایی سرگین، سرشماری طعمه ها، روش های ترنسید و سرشماری علمی به NGO های محلی و اقداماتی از این دست را در دستور کار داشته است.
۴٫     پروژه ی حفاظت از ارزش های طبیعی جزیره هنگام: طی مشاهده ای مشخص شده بود باله های دولفین ها به علت نزدیکی بیش از اندازه به قایق های موتوری که گردشگران را برای بازدید از آنان حمل میکرد بریده شده است. این امر موجب خونریزی و در مواردی مرگ دولفین ها میشد بنابراین لازم بوده است تا در عین نظم دادن به اسکله های گردشگری به قایق رانان قشم آموزش های لازم داده شود تا بتوانند اطلاعات علمی لازم را درباره دولفین به گردشگران منتقل کنند و در عین حال بدانند چگونه حیات و سلامت آنان را به خظر نیندازند. این پروژه همراهی سپیده کاشانی دوست را در بر داشته است.
۵٫     پروژه ی خرس سیاه آسیایی: کار روی این پروژه از سال ۱۳۸۷ به همت طاهر قدیریان در هرمزگان آغاز شد. تا پیش از آغاز این پروژه، هرمزگان به عنوان زیستگاه خرس سیاه آسیایی شناخته نشده بود و هیچ پژوهشی در این منطقه برای این گونه انجام نگرفته بود. زمانی که قدیریان تحقیقات خود را در این زمینه آغاز کرد، تعارض میان خرس سیاه و مردم محلی نیز بسیار بود چرا که خرس ها گاهی به باغ ها یا دام های اهلی خساراتی وارد میکردند و مردم اغلب دل خوشی از این گونه نداشتند. این فعال محیط زیست در کنار کار پژوهشی با کمک دیگر همکارانش آگاه سازی مردم محلی را آغاز کردند تا آنان بتوانند به عنوان ذی نفعان اصلی، حفاظت از طبیعت را خود بر عهده بگیرند. در نتیجه ی ۴ سال تحقیق مداوم، کارگذاری دوربین تله ای و کار با مردم محلی، وضعیت خرس سیاه و زیستگاهش مشخص و همچنین نقش مردم محلی در حفاظت از این گونه شناخته شد.
۶٫      آگاه سازی همگانی در حوزه محیط زیست: چاپ کتاب ، تدارک برنامه ها و مراسم های فرهنگی، همکاری با هنرمندان، تالیف و انتشار مقالات علمی متعدد در رسانه ها -برای نمونه رجوع شود به مقاله ی” چالش های محیط زیستی و بوم شناختی خلیج فارس” نیلوفر بیانی که در روزنامه پیام ما در تاریخ ۱۵ اسفند ۱۴۰۰ تجدید انتشار یافت و مقالات منتشر شده ی کاووس سید امامی در روزنامه های داخلی متعدد از جمله اعتماد و ایران -، شرکت در کنفرانس های جهانی از جمله کنفرانس هاوایی که در آن موسسه حیات وحش میراث پارسیان ایران تنها سازمانی بوده است که از میان کل کشورهای منطقه غرب آسیا در آن غرفه داشته است و در مورد تنوع زیستی ایران اطلاع رسانی کرده است، ساخت مستند و عکاسی از حیات وحش، ترجمه ی متون و کتب تخصصی -از جمله به همت سام رجبی- ، انتشار نشریات از جمله فصلنامه ی خصوصی و مستقل پازن درباره پستانداران ایران و جهان با مدیر مسئولی طاهر قدیریان.
اگرچه فعالیت های علمی و تخصصی این فعالان به موارد ذکر شده محدود نمیگردد، ذکر نمونه ها میتواند بخشی از تلاشهای شبانه روزی آنان در حوزه محیط زیست را روشن سازد.
در سالهای اخیر دولت ها با بی توجهی کامل به حفظ محیط زیست و نقض حقوق حیات وحش، نابودی بخش عظیمی از منابع طبیعی و گونه های جانوری را بیش از پیش شتاب بخشیده اند. رضا فرجی سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست  در گفتگویی با ایرنا به مناسبت روز جهانی حیات وحش اعلام کرده بود: “هزار و ۲۳ گونه مهره دار در کشور به ثبت رسیده که از این تعداد حدود ۱۵۱ گونه در فهرست سرخ IUCN به عنوان گونه های در خطر معرض انقراض ثبت شدند که ممکن است با توجه به تهدیدات متنوعی که متوجه اکوسیستم های طبیعی کشور ما است و شرایطی که با آن مواجه هستیم این گونه ها بیشتر هم باشند”. در کنار این خطر گسترده، برنامه هایی نظیر پتروشیمی میانکاله که ساخت آن اواخر اسفند ۱۴۰۰ آغاز شد به نگرانی شدید مردم و فعالان محیط زیست دامن زد. آنان معتقد بودند “تغییر کاربری اراضی، ایجاد بوی نفت و آلودگی حاصل از ایجاد این کارخانه پتروشیمی، میانکاله را تبدیل به عسلویه می‌کند”. فعالان همچنین به “حفر گودال‌ها و اقدام سرمایه گذار این پروژه برای کاشت نهال‌های غیربومی اکالیپتوس و سپیدار در مراتع حسین آباد” شدیدا اعتراض داشتند. کارزار «نه به پتروشیمی میانکاله» از جمله اقداماتی است که برای توقف این پروژه سر گرفته شد. در کنار اینها مرگ دو توله یوز “ایران” بار دیگر توجه افکار عمومی را به محکومیت فعالان متخصص و با سابقه ی محیط زیست ایران جلب کرد. حسن اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفتگویی تلوزیونی اظهار داشته بود: “بخشی از این فرایند با خطای ما همراه بود و آن را می‌پذیریم؛ ما در این پروسه تجربه نداشتیم و دام‌پزشکان نیز مرتکب خطاهایی شدند”. این در حالی است که در کارنامه ی فعالان محیط زیست زندانی، به عنوان نمونه هومن جوکار که مدیریت پروژه ی حفاظت از یوز آسیایی را برعهده داشته است، به آسانی میتوان رد تجربه و دانش لازم را درباره ی این گونه ی ارزشمندی جانوری یافت.
در همین باره ۱۰۱ تن از اساتید دانشگاه و اعضای هیئت های علمی در ایران در تاریخ ۴ ام تیر ۱۳۹۸ با نوشتن نامه ای خطاب به رئیس قوه قضاییه ، ضمن نام بردن از این افراد با عنوان “خوشنام ترین کارشناسان و فعالان محیط زیست در ایران” و “کسانی که در شرایط حساس کنونی حضورشان میتوانست به حل برخی از مشکلات زیست محیطی کشور کمک کند”، ذکر کرده اند که آنان “در تمام سالهای خدمت خود به طبیعت این سرزمین، به عنوان الگوی تلاش خالصانه برای آبادانی وطن، موجب ایجاد انگیزه و امید در دل نسل جوان و دانشجویان محیط زیست ایران شده اند”. امضا کنندگان این نامه همچنین نوشته اند: “در میان بازداشت‌شدگان، متخصصان توانمند و شناخته شده حوزه حیات وحش کشور نظیر طاهر قدیریان، امیرحسین خالقی و هومن جوکار حضور دارند که سال‌هاست در راه خدمت به میهن و حفاظت از طبیعت این مرز و بوم تلاش کرده و در بسیاری از طرح‌های حفاظتی گونه‌های در معرض خطر انقراض با همکاری ادارات کل محیط زیست استان‌ها و دانشگاه‌ها نقش تأثیرگذار و تعیین‌کننده‌ای در بقای آنها داشته اند”.
محکومیت این فعالان و ادامه ی اجرای آن در شرایطی که وزارت اطلاعات اتهام وارده به آنان را فاقد دلایل و مستندات دانسته و مناقشات فراوانی در میان دستگاه های دولتی و امنیتی بر سر پرونده محکومیتشان در جریان بوده است بسیار سوال برانگیز است. به گفته عیسی کلانتری، رئیس وقت سازمان محیط زیست “وزیر اطلاعات رسما اعلام کرده است که این افراد وارد هیچ جرمی نشده‌اند”. عیسی کلانتری همچنین در خرداد ۱۳۹۷ در مصاحبه‌ای با خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت که «یک کمیته چهار نفره» از دولت به این نتیجه رسیده‌است که شواهدی علیه این فعالان حیات وحش که به «اتهام جاسوسی» بازداشت شده‌اند، وجود ندارد.
دغدغه مندان و علاقه مندان حوزه محیط زیست ایران امیدوارند با پایان این محکومیت، این ۷ تن از فعالان بار دیگر توان علمی و دانش تخصصی خود را برای حفاظت از محیط زیست بحران زده ی ایران به کار گیرند.

 

منبع: امتداد