شعار; “زن، زندگی و آزادی” را باید نویدبخش یک جنبش فراگیر فرهنگی قلمداد کرد که همگام با عمیق شدن رفتارهای دمکراتیک و مدنی, جامعه را به سمت تعالی پیش خواهد برد.
سید هاشم هدایتی نوشت: یکی از واقعیت های غیر قابل انکار اعتراضات ۱۴۰۱ حضور پر رنگ زنان در آن بود. زنان پس از سال ها مبارزه با حجاب اجباری, آغاز گر اعتراضات پس از مرگ مهسای جوان بودند. مشارکت شان در اکثر صحنه های اعتراضی مشهود بود. زنان شجاع و مبارز سرشناسی که به دلیل سال ها مبارزه یا در زندان بودند و یا تحت پیگرد, نقش پر رنگ تری یافتند. ابداع شعار محوری جنبش (زن، زندگی آزادی) نیز به این حضور و مشارکت و نقش آفرینی زنان شخصیت رسمی تری بخشید، تا جایی که مردان نیز پذیرفتند این جنبش به نام جنبشی زنانە ثبت شود. بسیاری از اندیشمندان و فعالان سیاسی و اجتماعی –در داخل و خارج – نیز بر این واقعیت مهر تایید نهادند. با این اوصاف هنوز هم این سوال مطرح می شودکه آیا به راستی جنبش ژینا جنبش زنان ایران بود؟
برای تحلیل واقع بینانه تر موضوع, نیازمند مستنداتی علمی خواهیم بود تا مشخص شود وقتی از زن و رفتار زنانه و جنبش زنان سخن می گوییم عیان سازیم منظورمان از آن چیست؟ شاید سخنان یکی از محققان نامدار عرصه فرهنگ به نام گیرت هافستد هلندی بتواند رهگشا شود. هافستد در کتاب ” فرهنگ ها و سازمان ها”در مدل فرهنگی خود پنج شاخص برای معرفی فرهنگ ها ارایه کرد (فردگرایی –جمع گرایی، فاصله قدرت، ابهام گریزی، دورنمای زمانی و مردگرایی –زن گرایی).
هافستد پس از مطالعات میدانی در چهل کشور, تفاوت های زن گرایی و مرد گرایی را در حوزه های سیاسی و اجتماعی برشمرد . براساس این یافته ها زن گرایی رویکردی است با ویژگی های نظیر: “ایدآل جامعه، رفاه است. کمک به نیازمندان مهمتر از حمایت است. آسان گیری برجامعه مهمتر از اصلاحگری است. حفظ محیط زیست ارجح بر رشد اقتصادی است. تاکید برمذاکره و مصالحه به جای نمایش قدرت و درگیری در حل منازعات. حضور زنان در مناصب سیاسی. مساوات بین زنان با مردان در محل کار و خانه. مراقبت از دیگران, ارزش اصلی جامعه است نه موفقیت های مالی و پیشرفت. میانه روی و اعتدال به جای جسارت، جاه طلبی و خشونت. مردان نیز باید همانند زنان نگران روابط باشند. مردان و زنان هردو در منزل با حقیقت و احساسات مواجه اند و ایندو قابل تفکیک نیستتند. پسرها و دخترها می توانند گریه کنند اما جنگ نه. همراهی با افراد ضعیف به جای همراهی افراد قوی. متوسط, هنجار است و نه بهترین. مردود شدن درجامعه بدبختی نیست بلکه حادثه ای کم اهمیت به شمار می رود. پسران و دختران درموضوعات مشابه درس می خوانند و نه متفاوت. کاربرای زندگی است و نه زندگی برای کار. تلاش برای کسب رضایت عموم به جای قاطعیت و جسارت. تاکید برعدالت، انسجام و کیفیت زندگی به جای رقابت. مصالحه و مذاکره به جای رقابت و جنگ در حل مناقشات”.
از منظر مدل هافستد مطالبات زنان بسیار فراتر از خواست های فمنیستی آنان است. در جنبش فمینیسم که ایده اولیه اش قریب چهار قرن پیش مطرح شد و از قرن بیست باشتاب و شفافیت بیشتری پیگیری شد, غالبا نگاه بر تساوی خواهی زنان و مطالباتی است که بر حقوق – فقط زنان – تاکید دارد درحالیکه در جنبش ژینا با این حمایت گسترده ای که مردان، به ویژه جوانان از اعتراضات زنان انجام داده و سرانجام به یک جنبش فراگیر با اکثریتی مردانه تبدیل شد بسی فراتر از خواست های اختصاصی زنان توجه شد.
در نگاه هافستد زن گرایی توجه صرف به حقوق مساوی زنان با مردان مطرح نیست بلکه نگاهی زنانه است به زندگی همه انسان ها ـ و حتی به طبیعت و کائنات. با این رویکرد می توان گفت: در پی اعتراضات شهریور ۱۴۰۱ جنبش مقدسی در ایران شکل گرفته است که شاه بیت آن “خشونت ستیزی، مصالحه، عشق ورزی و تفاهم انسان ها برای رفاه و آسایش جامعه” است. در این نهضت, عدالت و ارتقای کیفیت زندگی جایگزین تبعیض و رقابت و جنگ و ستیز می شود.
از این منظر شعار; “زن، زندگی و آزادی” را باید نویدبخش یک جنبش فراگیر فرهنگی قلمداد کرد که همگام با عمیق شدن رفتارهای دمکراتیک و مدنی, جامعه را به سمت تعالی پیش خواهد برد. در واقع جنبشی تولد یافته است که در صورت موفقیت نه تنها زنان به حقوق خود می رسند بلکه کل جامعه می تواند با گسترش گفتگو و مصالحه, با درگیری های خونین خداحافظی کرده و راه عدالت درپیش بگیرد. دراین جنبش ستمدیدگان حمایت می شوند، ارتباطات جای تخاصم را می گیرد، تبعیض خاتمه می یابد و تلاش برای کسب رضایت عموم مبنای رفتار حکومت ها و سازمان ها قرار می گیرد. با این فرض می توان مدعی شد شعار محوری جنبش ژینا می تواند تمام کنشگران آزادیخواه و عدالتجو را زیر چتر خود گرفته و آینده ای روشن پیش روی همه ایرانیان و حتی بشریت قرار دهد. نباید از نظر دور داشت که طی این مسیر پر پیچ و خم, نیازمند تلاش مضاعف زنان است, به ویژه در حوزه های اندیشه ورزی والگوسازی و تبیین واقع بینانه ویژگی های زنانگی این جنبش!