توصیه کارشناسان و مسئولان هیئت‌های مذهبی برای دومین رمضانی که با روزهای سخت کرونا همراه شد.
ماه مبارک رمضان سال ۱۴۴۲ هجری قمری، در حالی از امروز آغاز شده که جهان برای دومین سال پیاپی با همه‌گیری بی‌سابقه کرونا دست به گریبان است. دومین رمضان در زمانه کرونا، در ایران با خیز چهارم کرونا نیز همزمان شده است؛ خیزی که در شمار ابتلا، بیماران سرپایی و بستری شده در بیمارستان، رکورد همه خیزهای قبلی را جابه‌جا کرده و متأسفانه به پیش‌بینی متخصصان و اپیدمیولوژیست‌ها ممکن است رکورد مرگ‌ومیر روزانه را در کشور جابه‌جا کند. ماه رمضان از یک سو به‌دلیل منزلت و جایگاه اعتقادی آن میان مسلمانان، فرصت مغتنمی برای نیایش جمعی و تقویت روحیه مردم در نبرد با همه‌گیری کرونا به‌شمار می‌آید اما از سوی دیگر به‌دلیل این که به‌طور سنتی این ماه در سطح خانواده‌ها و محله‌ها محمل شکل‌گیری برخی دورهمی‌ها و تجمعات است، می‌تواند منجر به تشدید بیماری در کشور شود و مقابله با همه‌گیری را وارد مرحله پیچیده‌تری کند.
مهمانی خانوادگی و ضیافت افطار ممنوع!
دکتر مجتبی علی اکبری، یک پزشک عمومی است که در یکی از درمانگاه‌های معروف به مراکز ۱۶ ساعته به بیماران سرپایی کرونایی خدمات می‌دهد. او دورهمی‌های خانوادگی در ماه مبارک رمضان را خطری بزرگ پیش‌روی کشور می‌داند و از مردم می‌خواهد از این مسئله غافل نشوند؛ «ما معتقدیم این رشد انفجاری ویروس کرونا که الان در کشور می‌بینیم، عمدتا نتیجه رفت‌وآمدهای خانوادگی و دورهمی‌های فامیلی در روزهای انتهایی اسفند و روزهای ابتدایی سال جدید است. هنوز به مرحله‌ای نرسیده‌ایم که نتیجه سفرها خودش را در آمار نشان دهد. به همین‌خاطر به مردم توصیه می‌کنیم که درماه مبارک از این موضوع غافل نشوند.» علی‌اکبری، عادی‌انگاری شرایط در کشور را عامل شکل‌گیری پیک چهارم کرونا در کشور می‌داند و معتقد است که این مشکل اگر حل نشود، در ماه رمضان، می‌تواند شرایط بسیار خطرناک‌تری را برای مردم و کادر درمان رقم بزند؛ «متأسفانه طی ماه‌های گذشته کوتاهی را از طرف دولت در کنترل و مدیریت کرونا شاهد بودیم و هم طول مدت همه‌گیری در کشور طولانی و فرسایشی شده است. همه این عوامل دست به‌دست هم داده و باعث عادی‌انگاری شرایط از طرف مردم شده. نمودار رعایت پروتکل‌ها و رشد بیماری، دو خط کاملا متقاطع هستند و رابطه الاکلنگی دارند؛ یعنی هر وقت مردم تصور کردند شرایط عادی شده و کمتر دستورالعمل‌های بهداشتی را رعایت کردند، بیماری کرونا اوج گرفته است.»
هیئت مجازی جای تجمع در حسینیه‌ها و مساجد
ماه رمضان براساس باورهای دینی مردم، همواره با آیین‌های جمعی مناجات و سوگواری در سراسر کشور همراه بوده است. مناسبت‌های مذهبی مهم همچون شب‌های قدر و شهادت حضرت علی(ع) این‌ماه را متمایز کرده و مناجات‌های شبانه در این‌ماه در بین روزه‌داران بسیار رایج است. تجربه برگزاری مجالس مذهبی در شرایط کرونایی سال گذشته به‌زعم کارشناسان و سیاستگذاران مدیریت کرونا، تجربه موفقیت‌آمیزی بود و می‌تواند امسال نیز مورد توجه مردم و دست‌اندرکاران هیئت‌ها و مساجد و محافل مذهبی در کشور قرار بگیرد. اگرچه هنوز ضوابط برگزاری مجالس مذهبی از سوی وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام نشده اما سعید نمکی در نامه‌ای به معاون بهداشت، پیشنهادهایی برای بررسی تخصصی در این معاونت و نهایتا تصویب و اعلان عمومی از سوی ستاد ملی کرونا مطرح کرده است.
وزیر بهداشت خطاب به رئیسی نوشته است: «در مورد شب‌های پرفیض قدر مراسم احیا می‌تواند همچون سال گذشته با رعایت فاصله و تعداد محدود در فضای مناسب و باز در همه شهرها حداکثر به‌مدت ۲ ساعت اجرا شود؛ لوازم کاملاً شخصی و ورودی و خروجی‌ها متعدد و بدون تماس باشد.» او همچنین از معاون خود خواسته «با تدوین شیوه‌نامه‌ای برای برگزاری نمازهای یومیه ماه رمضان (یک وعده آن هم به‌مدت نیم ساعت) با حداقل نفرات و در فضای باز با رعایت حداکثر فاصله و ماسک و جانماز و سجاده اختصاصی در همه شهرها اجازه داده شود.»
گردانندگان و برگزارکنندگان مجالس مذهبی عمدتا تجربه سال گذشته را برای برگزاری مراسم امسال، ذی‌قیمت می‌دانند. عباس واعظی، مدیر یکی از هیئت‌های بزرگ تهران است که هر سال مراسم بزرگ و پرجمعیتی در شب‌های قدر دارد. او رعایت فاصله، استفاده از فضای غیرمسقف و تعبیه چندین ورودی و خروجی برای مراسم را از اصول برگزاری مراسم حضوری در شرایط کرونا می‌داند؛ «ما خوشبختانه سال قبل در هیئت خودمان تجربه خیلی خوبی داشتیم. هر ۳شب بازرس‌های وزارت بهداشت آمدند و دیدند که همه اصول تعیین شده را رعایت کردیم. حتی یکی از شب‌ها یکی از معاونین وزیر بهداشت هم شخصا آمد و در مراسم شرکت و خیلی هم از رعایت پروتکل‌ها تعریف کرد. اگر امسال هم شرایط بهتر شود، مراسم را با همان شکل برگزار می‌کنیم. اما فعلا اطلاعیه داده‌ایم که تا بهترشدن اوضاع کرونا، همه مراسم و مناجات‌های شبانه به‌صورت مجازی برگزار می‌شود. ما جشن‌ها و مراسم ماه شعبان و رجب را هم در بستر اینترنت برگزار کردیم که تجربه موفقی بود و مردم هم استقبال کردند.»
سیدرضا تقوی، مسئول هیئت ثارالله تهران، نیز برگزاری نیایش جمعی را یکی از فرصت‌های پیش‌روی جامعه در ماه مبارک رمضان می‌داند و معتقد است که امسال می‌توان مراسم را در فضای مجازی برگزار کرد؛ «پارسال بالای ۹۰درصد هیئت‌ها و مساجد دقیقا دستورالعمل‌های ستاد کرونا را رعایت کردند. شاید بیشترین جایی که دستورالعمل‌ها رعایت شد همین مجالس مذهبی بود اما با این حال امسال مراسم ماه رمضان را اینترنتی، ۲ ساعت بعد از اذان برگزار می‌کنیم و فقط در حد مداح، سخنران، فیلمبردار و قاری قرآن در حسینیه حاضر می‌شویم. البته خبر دارم که برخی هیئت‌های دیگر می‌خواهند با رعایت پروتکل‌ها، مراسم حضوری برگزار کنند که امیدوارم منصرف شوند چون از یک جایی به بعد نمی‌شود جمعیت را کنترل کرد و این خطرناک است.»
نذر خانه به خانه جای ایستگاه صلواتی
ضیافت‌های خیابانی و اطعام روزه‌داران با سفره‌های ساده افطار، دیگر مشخصه مشهود شهرهای کشور در ماه مبارک رمضان در طول سال‌های گذشته بود؛ سنت پرخاطره‌ای که از رمضان سال گذشته، مثل خیلی از امورات زندگی مردم با شیوع بیماری کرونا، متوقف شد و امسال هم امکان برپایی آن نیست. روز گذشته ناجا در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: « اماکن پذیرایی هم‌اکنون مجاز به فعالیت نیستند و فعالیت این اماکن جهت عرضه غذای سرد و گرم یک ساعت قبل از افطار که در سال‌های قبل انجام می‌گرفت منوط به صدور مجوز و موافقت ستاد ملی مقابله با کروناست. همچنین مراکز پذیرایی بین‌راهی، پایانه‌های مسافربری، فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های راه‌آهن و بیمارستان‌ها مجاز به فعالیت و ارائه خدمات نیستند، این در حالی است که اگر وضعیت فعلی به حالت عادی رسید، این مراکز برابر پروتکل‌های بهداشتی ابلاغی از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا و صدور مجوز این ستاد و رعایت دستورالعمل‌های صادره مبنی بر فعالیت آن مراکز می‌توانند به ارائه خدمت به شهروندان در ماه مبارک رمضان بپردازند.»
واکنش دست اندرکاران ایستگاه‌های صلواتی به این اطلاعیه تا امروز مثبت بوده و آنها می‌گویند که حتی خودشان قصد برپایی ایستگاه و دادن نذری قبل از افطار را برای ماه رمضان امسال ندارند. محمد، ۳۵ساله و ساکن یکی از محلات جنوبی شهر است. او و دوستانش بیش از ۱۰ سال است که مردم محله خودشان را به یک افطاری ساده مهمان می‌کنند؛ سفره‌ای که حتی کرونا هم نتوانسته آن را جمع کند، هر چند که شکلش را عوض کرده است؛ «ما چندین سال بود که با سرمایه مردمی، ایستگاه صلواتی افطار در محل راه می‌انداختیم. یه جورایی برای بچه‌های محل، حیثیتی هم شده بود؛ یعنی حتی می‌رفتیم زیر بار قرض تا بتوانیم ایستگاه را هر سال سرپا کنیم. مردم هم خدا را شکر خیلی می‌آمدن و محفلی که به اسم اهل‌بیت برپا شده بود، رونق خوبی داشت. ولی خب پارسال به‌خاطر کرونا، نتوانستیم به شکل قبل عمل کنیم. برایمان سخت و تلخ بود اما بالاخره سلامتی مردم اولویتش از همه چیز بالاتر است.»
محمد، کمک به فقرا و افراد کم‌بضاعت محلی، کمک به خیریه‌های شناسنامه‌دار و توزیع بسته‌های ارزاق میان نیازمندان را جایگزین‌های مناسبی برای ضیافت‌های خیابانی افطار می‌داند. او و دوستانش که سال گذشته چنین برنامه‌ای را اجرا کردند، امسال نیز تصمیم دارند به همان روش عمل کنند؛ «ما رفتیم به کمک هیأت امنای مسجد محل، در بقالی‌های محله، حساب‌های دفتری افراد کم‌بضاعت و بی‌بضاعت را تسویه کردیم. خدا را شکر تجربه بدی هم نشد. بخشی از پولی که جمع شده بود را هم بسته‌های غذایی تهیه کردیم و کاملا بهداشتی و ضدعفونی‌شده بین کسانی که دچار مشکلات مالی بودند توزیع کردیم. خدا را شکر پول به‌نظرم برکت کرد. چون فکر می‌کنم حتی بیشتر از سال‌های گذشته توانستیم اطعام کنیم. امسال هم داریم پول جمع می‌کنیم و اگر خدا خواست و زنده بودیم، نیت‌مان این است که به همان روش سال گذشته عمل کنیم. به‌نظرم این روش خیلی بهتر است چون افطاری دست فرد مستحق می‌رسد.»
خاموشی کافه‌ها از افطار تا سحر
یکی از اماکنی که درماه رمضان محفل شهروندان به‌خصوص در شهرهای بزرگ می‌شود، کافه‌ها هستند. از افطار تا سحر اغلب جوانان دور هم به بهانه افطاری و حتی سحری جمع می‌شوند و حال و هوای پرنشاطی را به شب‌های رمضان خود می‌دهند. امسال اما کافه‌ها و رستوران‌ها با تمام ضررهای مالی که به آنها تحمیل شده، تعطیل هستند و کارشناسان بهداشتی هم از ستاد مقابله با کرونا درخواست کردند که این روال تا پایان‌ماه رمضان ادامه پیدا کند.
زهرا اصفهانی، کارشناس بهداشت محیط، معتقد است که هرگونه پاتوق در اماکن عمومی می‌تواند سرعت انتقال ویروس کرونا را چند برابر کند؛ «کافه‌نشینی برای همه جوانان به‌خصوص درماه رمضان خیلی لذتبخش است اما امسال شرایط عادی نیست و باید ستاد مقابله با کرونا، نظارتش را بر آنها بیشتر کند تا با فعالیت‌های غیرقانونی جان کسی را به خطر نیندازند. متأسفانه در روزهای گذشته به‌رغم تأکید بر بسته‌بودن کافه‌ها و قهوه‌خانه‌ها، در بازدیدهای میدانی می‌بینیم که باز هم برخی از آنها تلفنی وقت می‌دهند و با در بسته مشتری دارند. شهروندان بدانند که دورزدن قانون در این باره، به ضرر خودشان می‌شود. هم رستوران و هم کافه و قهوه‌خانه به‌دلیل حضور طولانی مشتریان و نداشتن ماسک باعث انتقال سریع ویروس می‌شود.»
منبع: روزنامه همشهری