تامین منافع ملی برای تبیین جایگاه و ایفای نقش ایران در جامعه جهانی اولویت دارد. بر این اساس می توان و باید به جای روی آوردن به رسالت جهانی در عصر غیبت به وظیفه ساختن الگوی موفق داخلی در همه زمینه ها پرداخت. این الگوی عقلانی بر آزادی، عدالت، اخلاق، مردم سالاری، رفاه، پیشرفت و عدم پیشرفت و عدم پذیرش سلطه مبتنی است.
پایگاه خبری صبح ما قصد دارد در سلسله مطالبی از سیدمحمد خاتمی، گفتمان، مبانی و مفاهیم اساسی اصلاحات را تشریح کند. آنچه در ادامه می آید بخش هفتم و آخرین قسمت منتشر شده از نظر سیدمحمد خاتمی درباره گفتمان اصلاحات است که برای نخستین بار در رسانه ها توسط «صبح ما» منتشر می شود.
سید محمد خاتمی درباره مبانی اصلاحات به ۱۲ رکن اساسی اشاره کرده است، آنچه در ادامه می آید تشریح دو رکن «اصلاحات و امنیت» و «اصلاحات و منزلت جهانی ایران» از زبان اوست که آذرماه ۱۳۸۷ بازگو شده است.
لازمه تحقق و پیشرفت خواسته های تاریخی ملت در رویکرد اصلاحات، ارتقای جایگاه و منزلت جهانی ایران از طریق تقویت مناسبات بین المللی، ورود فعال و مثبت به عرصه افکار عمومی و حضور موثر در جامعه بین المللی و گفت و گو، به ویژه گفت و گوی میان فرهنگ ها و تمدن ها است. انزوا در جهان کنونی نه مفید است و نه مطلوب و جهان واقعی در عین حالی که متاثر از سلطه طلبی قدرت های بزرگ است، جایی برای نقش آفرینی و اثربخشی ایران بر پایه گفت و گو، تعامل و اعتمادسازی در عرصه های سیاسی و فرهنگی و اقتصادی نیز هست.
تامین منافع ملی برای تبیین جایگاه و ایفای نقش ایران در جامعه جهانی اولویت دارد. بر این اساس می توان و باید به جای روی آوردن به رسالت جهانی در عصر غیبت به وظیفه ساختن الگوی موفق داخلی در همه زمینه ها پرداخت. این الگوی عقلانی بر آزادی، عدالت، اخلاق، مردم سالاری، رفاه، پیشرفت و عدم پیشرفت و عدم پذیرش سلطه مبتنی است.
برای دستیابی به جایگاه شایسته فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی در دنیای کنونی لازم است که دیدگاه ها و برنامه های حضور فعال و موثر ایران با تکیه بر مهم ترین مسائل جدید جهانی نظیر گفت و گو، صلح، محیط زیست، حقوق بشر، جهانی شدن و … تبیین و تدوین شود.
مهم ترین و مخرب ترین آسیب ها و آفت ها در برابر هر جامعه ای چه قدیم و چه جدید، تضعیف یا فروپاشی بنیان های اخلاقی است. در این مسیر جامعه و نظام سیاسی ایران به اعتبار وجه دینی آن به طور خاص در معرض آفت های اخلاقی چون ریا، تظاهر، دروغ و خودمداری نیز هست. اخلاق که پایه و مایه آن در زبان کلام دین و اصول آیین ما از آن به عنوان مستقلات عقلیه و حسن و قبح ذاتی و عقلی یاد شده است، به تعبیری حتی ملاک و میزان حسن و قبح شرعی است، از این رو در نگرش اصلاحی باید در برابر زوال اخلاقی جامعه نگران بود و پایبندی به احکام الزام آور قطعی و بدیهی اخلاقی را اصیل ترین ملاک و معیار در زندگی اجتماعی و سیاسی و اقتصادی قرار داد.
به هیچ بهانه و عنوانی نمی توان مدار نظم اخلاقی جامعه را در هم ریخت و به توجیه بی اخلاقی و بداخلاقی، دروغ و فریب، خشونت و استبداد، ایجاد رعب و وحشت، تحقیر، تبعیض، تحجر و تنگ نظری و هرج و مرج و خودآوری نشست. نمی توان اخلاق را عرصه خصوصی راند و یا تولیت آن را به اصحاب قدرت سپرد. باید سیاست را که حول قدرت شکل می گیرد بر اخلاق در عرصه عمومی متکی کرد.
استقرار جامعه اخلاقی و معنوی مقدم بر هر امری است و برای تحقق آن باید آن فعل یا ترک فعلی را اخلاقی دانست که ناشی از اراده شهروندان و نه اجبار آنان باشد. در نگاه اصلاح طلبانه دینی افعالی که از سر ترس و اعمال قدرت صورت گیرد، اساسا قابل مدح و ذم و حسن و قبح نیستند؛ از این رو، به میدان آمدن زور برای پیشبرد اخلاق به معنای از میان بردن فضیلت های اخلاقی است.
فراهم کردن زمینه های لازم برای ارتقاء سلامت اخلاقی جامعه ایرانی از جمله مردم سالارانه کردن حوزه قدرت و سیاست و معیار قرار دادن فضائل انسانی و اخلاق محمدی(ص) در روابط و مناسبات فردی و اجتماعی از جمله مبانی مهم اصلاحات به شمار می آید. با تامل در این اصول که روایت فشرده من از گفتمان و مبانی اصلاحات طی یک دهه گذشته است، انتظار دارم صاحب نظران دردمند کشور و اصحاب اندیشه و تجربه افق ها و راه های جدید نظری و عملی فراروی اصلاحات بگشایند، تا به یاری خداوند در گام های نو امکان تدوین و تحقق برنامه ها و اولویت های اصلاحات با نگاه به مسائل و نیازهای امروز و چشم انداز آینده ایران فراهم شود.
انجام این مهم از جمله مسئولیت های همه اشخاص و گروه هایی است که نگران سرنوشت ایران عزیزند و برای اصلاح روند پرمخاطره پیش روی کشور به پاسداشت و پیشبرد تجربه اصلاحات می اندیشند. «ان ارید الا الاصلاح ما استطعت و ما توفیقی الا بالله علیه توکلت والیه انیب»(سوره هود، آیه ۸۸)