حملات به مراکز آموزشی تأثیرات گستردهتری نسبت به میزان تلفات و ویرانیها دارد. مدارس و دانشگاههای اطراف ممکن است به طور موقت تعطیل شوند و دانشآموزان هفتهها یا ماهها از کلاس درس بازبمانند. این در حالی است که هنگام بازگشت به این مراکز ترس و آسیب روانی در یادگیری تداخل ایجاد میکند.
بنا به گزارش گروه بینالملل صبح ما به نقل از الپا، در ماه اوت و چند هفته قبل از تصرف شهر غزنی توسط طالبان، رسانههای محلی گزارش دادند که جنگجویان یک مدرسه دخترانه در این شهر را به آتش کشیدند. متأسفانه، این تنها یک حادثه نبود. بمباران یا بهآتشکشیدن مدارس و کشتار دانشآموزان و معلمان تاکتیک مکرری بود که توسط طالبان برای بهدستآوردن کنترل این کشور استفاده میشد.
طی پنج سال گذشته، مدارس، دانشگاهها، معلمان و دانشآموزان با حملات هفتگی که توسط گروههای مسلح مانند طالبان، نیروهای افغانستانی و نیروهای بینالمللی انجام شده مواجه بودهاند. تنها در سال ۲۰۲۱، بیش از ۷۵ مورد حمله به مراکز آموزشی گزارش شده است. از این تعداد، حدود ۴۵ مورد با استفاده از سلاحهای انفجاری، مانند حملات هوایی، گلولهباران و بمبهای دستساز بوده است.
با وجود این حملات مکرر و اغلب عمدی، دولت سابق افغانستان و شرکایش موفق شدند تعداد ساختمانهای مدرسه را افزایش دهند و دانشآموزان به طور تصاعدی در آنها ثبتنام کردند. این دستاوردهایی که بهزحمت به دست آمدند باید همچنان در اولویت قرار گیرد و مدارس و دانشگاهها و همچنین دانشآموزان و مربیان آنها باید در برابر حمله محافظت شوند.
جامعه بینالمللی باید از آموزش در افغانستان حمایت کند و امنیت دانشآموزان و معلمان را تضمین کند.
گروه «ائتلاف جهانی برای حفاظت از آموزش در برابر حملات» (GCPEA)، بیش از ۲۰۰ حمله به مراکز آموزشی با استفاده از سلاحهای انفجاری در افغانستان بین سالهای ۲۰۱۸ تا اواسط ۲۰۲۱ که صدها دانشآموز و معلم را مجروح یا کشته و به ده ها مدرسه و دانشگاه آسیب رسانده را شناسایی کرده است.
سلاحهای انفجاری با اثرات وسیع در منطقه بسیار خطرناک هستند زیرا میتوانند انفجار بزرگی ایجاد کنند، تکههایی را در شعاع وسیع پخش کنند و بسیاری از آنها آنقدر نادرست هستند که میتوانند به طور غیرمستقیم به غیرنظامیان آسیب برسانند. طی ۳ سال و نیم گذشته حملات با سلاحهای منفجره در مقایسه با حملات دیگر مانند آتشسوزی، غارت، تهدیدها و حملات مسلحانه افزایشیافته است.
بر اساس گزارش جدید GCPEA، در مورد تأثیر سلاحهای انفجاری بر آموزشوپرورش، گروههای مسلح غیردولتی طی ۳ سال و نیم گذشته حداقل دو بار در سال برای هدف قراردادن تحصیلات دختران در افغانستان از سلاحهای انفجاری استفاده کردهاند.
گفته میشود که در این حملات دستکم ۱۶۰ دانشآموز دختر و کارکنان مراکز آموزشی کشته یا زخمی شده و دستکم پنج مدرسه دخترانه آسیبدیده و یا تخریب شده است.
چندین مورد از این حملات تیترهای بینالمللی را معطوف به خود کردند. در ۸ مه ۲۰۲۱، یک گروه مسلح ناشناس یک بمب منفجره و دو بمب دیگر را در خارج از دبیرستان دخترانه سید شهدا، در نزدیکی کابل منفجر کردند که دستکم این حمله ۸۵ غیرنظامی کشته و بیش از ۲۴۰ زخمی بر جا گذاشت. در نوامبر ۲۰۲۰ ، افراد مسلح به دانشگاه کابل حمله کردند، در آنجا مواد منفجره را منفجر کردند، درگیری مسلحانه رخ داد و ده ها دانشجو و کارکنان را در کلاسهای درس گروگان گرفتند و بیش از ۴۰ نفر را زخمی یا کشته کردند.
حملات به مراکز آموزشی تأثیرات گستردهتری نسبت به میزان تلفات و ویرانیها دارد. مدارس و دانشگاههای اطراف ممکن است به طور موقت تعطیل شوند و دانشآموزان هفتهها یا ماهها از کلاس درس بازبمانند. این در حالی است که هنگام بازگشت به این مراکز ترس و آسیب روانی در یادگیری تداخل ایجاد میکند.
دولت سابق افغانستان در محافظت از مدارس و دانشگاهها در برابر حمله، با امضای بیانیه مدارس ایمن در سال ۲۰۱۵ و انجام اقداماتی برای اجرای تعهدات خود، پیشرفت کرده بود. بهعنوانمثال، نیروهای مسلح افغانستان از زمان امضای بیانیه کمتر از مدارس برای اهداف نظامی استفاده کردند. همچنین مقامات یک چارچوب جامع ایمنی برای مدارس ایجاد کردند که برای مقابله با خطرات در مدرسه، یا در راه بازگشت از مدرسه بکار گرفته میشود.
اکنون، با کنترل طالبان، چنین دستاوردهایی در خطر است و زنان و دختران بیشترین ضرر را میکنند.
در مناطقی از کشور که پیش از سال ۲۰۲۱ تحت کنترل طالبان بود، دسترسی دختران به تحصیل محدود بود و معلمان، دانشآموزان و مدارس به طور معمول با تهدیدات روبرو میشدند. انتظار میرود خشونت علیه تحصیل دختران در ماههای آینده افزایش یابد و جان آنهایی که شجاعت کافی برای حضور در کلاس را دارند به خطر بیندازد.
تنها در سال ۲۰۲۱، بیش از ۷۵ مورد حمله به مراکز آموزشی گزارش شده است. از این تعداد، حدود ۴۵ مورد با استفاده از سلاحهای انفجاری بوده است.
در هفتههای اخیر، زنان و دختران در افغانستان نشان دادند که حاضر به واگذاری حق تحصیل خود نیستند و در شهرهای بزرگ تظاهرات برپا کردند. جامعه بینالمللی باید از آموزش در افغانستان حمایت کند و امنیت دانشآموزان و معلمان را تضمین کند.
خیریهها و آژانسهای بشردوستانه باید از اقدامات برای اطمینان از تداوم و ایمنی آموزش، از جمله برای دختران و زنان در همه سطوح حمایت کنند و تلاشهای هماهنگی را برای ارائه کمکآموزشی تحت دولت کنونی انجام دهند.
علاوه بر این، نیروهای مسلح و گروههای فعال در افغانستان باید از حمله به مراکز آموزشی خودداری کنند، و نهادهای دولتی و بینالمللی که بر این احزاب مسلح نفوذ دارند باید آنها را تحتفشار قرار دهند تا از مدارس، مربیان و دانشآموزان در هر جنسیتی محافظت کنند.
دولت فعلی باید به کارهای گذشته برای اجرای بیانیه مدارس ایمن، ادامه دهد تا شخصیت مدنی مدارس و دانشگاهها حفظ شود و از دانشآموزان و مربیان محافظت شود.
بر اساس گزارش GCPEA، تنها در سال ۲۰۲۰، بیش از ۲۴۰۰ حمله به مراکز آموزشی یا استفاده نظامی از امکانات آموزشی در سراسر جهان گزارش شده است که بیش از ۲۷۰۰ دانشآموز، معلم و دانشگاهی در چنین حملاتی زخمی، کشته یا آسیب دیدند.
در اوایل سال جاری، اسپانیا، با حمایت GCPEA ، یک آموزش آنلاین مجازی در مورد اجرای بیانیه مدارس ایمن برگزار کرد که بیش از ۹۰ نماینده از وزارتخانههای دفاع، آموزش و امور خارجه از ۲۰ کشور را گرد هم آورد. این آموزش ناشی از تعهد دولت اسپانیا در سومین اجلاس بینالمللی مدارس ایمن بود که در ماه مه ۲۰۱۹ در پالما د مایورکا برگزار شد. همچنین اسپانیا در اکتبر امسال میزبان چهارمین اجلاس بینالمللی مدارس ایمن در ابوجا، نیجریه است.
اکنون لحظهای مهم برای حفظ دستاوردها و اطمینان از این است که همه معلمان و دانشآموزان و بهویژه دختران و زنان از آسیب، مرگ و حملات در امان بوده و قادر به ادامه تحصیل هستند.
ترجمه: گلناز سادات غفاری