اختصاصی؛

کمتر از ۱ درصد از پناهندگان سوری در لبنان از طریق کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل اسکان داده شده‌اند.

 

به گزارش گروه بین‌الملل صبح ما به نقل از آسوشیتدپرس، صدها پناه‌جوی سوری روز چهارشنبه سوار بر کاروانی از کامیون‌های مملو از تشک، پتو، مخازن آب و سوخت از عرسال، شهر کوهستانی لبنان به سمت سوریه وطنشان روانه شدند.
سفر آنها آخرین تلاش بیروت برای سازماندهی بازگشت دسته‌جمعی پناهجویان از لبنان کوچک و بحران‌زده است.
بسیاری از آن کاروان در عرسال گفتند که فروپاشی اقتصادی بی‌سابقه لبنان آنها را مجبور به سفرکرده است. با افزایش تورم و هزینه مایحتاج اولیه مانند غذا و سوخت، ۹ نفر از هر ۱۰ پناه‌جوی سوری در لبنان اکنون در فقر شدید زندگی می‌کنند.
اکنون برخی در حال بازگشت به کشوری هستند که در اثر جنگ که در سال ۲۰۱۱ آغاز شد و صدها هزار نفر کشته و نیمی از جمعیت ۲۳ میلیونی آواره شدند، ویران شده است. بااین‌حال، آنانی که بازمی‌گردند تنها بخش کوچکی از جمعیت انبوه پناهندگانی هستند که در لبنان باقی‌مانده‌اند، زیرا سازمان ملل معتقد است که سوریه برای بازگشت دسته‌جمعی امن نیست.
مقامات لبنانی اعلام کردند که بیش از ۲۴۰۰ پناه‌جو برای بازگشت روز چهارشنبه ثبت‌نام کرده‌اند، اما تنها ۱۷۰۰ پناه‌جو از سوی مقامات سوریه چراغ سبز نشان دادند تا به کشور بازگردند. بسیاری دیگر که تأیید شدند در نهایت تصمیم گرفتند که نروند.
مقامات روز سه‌شنبه اظهار کردند که ۷۵۰ نام در فهرست نهایی موجود بوده است. رسانه‌های دولتی سوریه در آن‌سوی مرز گفتند آمبولانس‌ها با بسته‌های دارویی و غذایی منتظر هستند.
«خلیل القادی»، ۴۱ساله، یکی از کسانی بود که با خانواده‌ی ۶ نفره‌اش به زادگاه خود، جرجیر در حومه دمشق بازمی‌گشت.
القادی درباره لبنان گفت: ما نمی‌توانیم بچه‌هایمان را در مدرسه ثبت‌نام کنیم. شرایط اقتصادی اجازه نمی‌دهد تا ما آنها را تأمین کنیم.
لبنان به بیش از یک میلیون پناهنده سوری پناه داده است، اما بسیاری ادعا می‌کنند که این تعداد بسیار بیشتر است. آژانس پناهندگان سازمان ملل حدود ۸۲۵ هزار سوری را ثبت کرده است؛ اما در سال ۲۰۱۵ به درخواست مقامات لبنانی ثبت‌نام را متوقف کرد.
مقامات لبنانی به تعداد تخمینی ۱٫۵ میلیون نفر اشاره می‌کنند، درحالی‌که «عباس ابراهیم»، رئیس امنیت عمومی روز سه‌شنبه به خبرنگاران گفت که بیش از ۲ میلیون سوری در لبنان زندگی می‌کنند.
ابراهیم در یک کنفرانس مطبوعاتی اظهار کرد: بازگشت سوری‌ها به سرزمین‌هایشان برای ما یک تعهد ملی است.
از چند سال پیش که فروپاشی لبنان آغاز شد، سیاستمداران لبنانی بارها پناهندگان را مسئول مشکلات اقتصادی می‌دانند. در اوایل سال جاری، مقامات طرحی را برای بازگرداندن ۱۵ هزار پناه‌جو در ماه مطرح کردند که تاکنون محقق نشده است.
در سال ۲۰۱۸، لبنان سازماندهی سفرهای «بازگشت داوطلبانه» را آغاز کرد. سوری‌ها برای بازگشت ثبت‌نام می‌کردند، سپس این فهرست توسط مقامات امنیتی سوریه بازبینی می‌شود تا ببینند آیا فردی در آن برای دستگیری تحت تعقیب است یا تهدیدی برای دمشق محسوب می‌شود. اسامی رد شدند و تعداد اسامی در فهرست نهایی کاهش می‌یافت.
سفرهای بازگشت در سال ۲۰۲۰ در بحبوحه همه‌گیری ویروس کرونا متوقف شد. به گفته مقامات لبنانی، در آن زمان، حدود ۲۱ هزار پناه‌جو از این طریق به سوریه بازگشته بودند. کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل اظهار می‌کند که حداقل ۷۶۵۰۰ پناه‌جوی سوری از سال ۲۰۱۶ به طور داوطلبانه از لبنان، برخی در سفرهای سازماندهی شده توسط دولت و برخی به‌تنهایی، بازگشته‌اند.
هم سازمان‌های بین‌المللی و هم پناهندگان در مورد شرایط بازگشت محتاط هستند. گزارش‌های سازمان‌های حقوق بشر به مواردی از ناپدیدشدن، بازداشت و شکنجه پناهندگان بازگشته اشاره کرده‌اند. ادعاهایی که ابراهیم اصرار دارد بی‌اساس است.
از دیگر سو مقامات سوریه نیز غرب را به ترس افکنی متهم کرده است. «ایمن سوسان»، وزیر سوری هفته گذشته در نشستی با مقامات روسیه و سوریه برای بحث در مورد موضوع پناهجویان انتقاد کرد و گفت که غرب مانع بازگشت پناهجویان می‌شود و از رنج آوارگان برای اهداف سیاسی استفاده می‌کند.
همه سوری‌های ساکن عرسال روز چهارشنبه بازگردانده نشدند.
«سعید صالح»، پناهنده سوری ۶۳ساله، گفت: تا زمانی که رژیم سوریه به سیاست سرکوب خود ادامه دهد، من هیچ بهبودی در وضعیت امنیتی نمی‌بینم. وی افزود که شرایط بد زندگی در اردوگاه‌های پناهندگان در لبنان بسیاری را بر آن داشت که بازگردند.
مواردی از اخراج پناهجویان به سوریه وجود داشته است. مقرراتی در سال ۲۰۱۹ که اجازه می‌دهد همه پناهندگان غیرمجاز که پس از آوریل همان سال وارد لبنان شده‌اند، اخراج شوند. دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید که بین ۲۵ آوریل ۲۰۱۹ تا ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۱، حدود ۶۳۴۵ سوری تحت این تصمیم اخراج شده‌اند.
مقامات لبنانی به درخواست‌ها برای اعلام تعداد به‌روز این آمار پاسخ ندادند. برخی از ناظران حقوق می‌گویند موارد در حال افزایش هستند.
«فاضل فقیه» که ریاست مرکز حقوق بشر لبنان را بر عهده دارد، به آسوشیتدپرس گفت که درحالی‌که بازگشت اجباری تا حد زیادی در طول بسته‌شدن مرزهای به دلیل همه‌گیری متوقف شد، سرعت در ماه‌های اخیر به سطوح هشداردهنده افزایش‌یافته است. او گفت: هر دو روز یک‌بار افرادی هستند که اخراج می‌شوند؛ بنابراین، این به طور سیستماتیک اتفاق می‌افتد.
مرکز دسترسی برای حقوق بشر، یکی دیگر از گروه‌های حقوق بشر محلی، اعلام کرد که ۱۴۱ مورد اخراج سوری‌ها از لبنان را از ابتدای سال ۲۰۲۲ تأیید کرده است.
موضوع بازگشت تنها به لبنان محدود نمی‌شود. دیده‌بان حقوق بشر اخیراً گزارش داده است که ترکیه صدها پناه‌جوی سوری را به‌زور بازگردانده است.
«هکتور حجار»، وزیر موقت امور اجتماعی لبنان که مانند ابراهیم ادعاهای بازگشت اجباری را رد می‌کند، گفت “شایعات” در مورد آنچه در سوریه در انتظار است و همچنین کمک‌های بشردوستانه‌ای که آنها در لبنان دریافت می‌کنند، احتمالاً بسیاری را از بازگشت منصرف کرده است.
حجار به آسوشیتدپرس گفت که پناهندگانی که سوریه به آنها اجازه بازگشت نداده است، باید در کشورهای ثالث اسکان داده شوند. کمتر از ۱ درصد از پناهندگان سوری در لبنان از طریق کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل اسکان داده شده‌اند.
حجار گفت: اگر آنها واقعاً به علت آوارگی سوری‌ها اهمیت می‌دهند، باید تعداد آنها را افزایش دهند. لبنان در حال عبور از یک بحران بزرگ است.