بسیاری از متفکران بر این عقیده اند که دین و ایمان مذهبی، مهم ترین منبع تولید این ارکان ششگانه است، و لاجرم، فروپاشی این ششگانه نیز نشانۀ قطعی بحران در باورهای دینی و ارزش های ملی است؛ نوعی نهیلیسم در وجدان جامعه.
مرحوم داود فیرحی نوشت: بی قراری شدید در حوزۀ اقتصاد و نوسان اخیر در ارزش پول ملی، علاوه بر ناتوانی عمومی در حوزۀ حکمرانی، حاکی از بحران به مراتب بزرگ تری است که دامنه و عوارض آن به شدت در حال ظاهر شدن است؛ « بحران در باورهای دینی و ارزش های ملی». برخی مصلحان اجتماعی، ارکان مدنیت هر ملت و ستون های سازندۀ تمدن در هر جامعه ای را در باورها و ارزش های شش گانه ای می دانند که بی آن پایه ها، قوام و دوام هیچ مدنیتی ممکن نمی نماید.
سه گانۀ باورها عبارتند از؛
۱) انسان اشرف مخلوقات و اخلاقی ترین موجود جهان است
۲) امت و ملت او اشرف ملت ها و امت ها است
۳) پسِ این عالَم و اعمال، جهان برتر و حساب و کتابی هست.
اما آن ارزش ها و خصال سه گانه که حیات جمعی و زندگی مدنی ملتی را تضمین می کند عبارتند از؛
۱) حیاء و شرم، که موجب انفعال نفس و خجالت از خویشتن در انجام کاری است که مغایر مصلحت عمومی و به هر حال نقض حرمت و حقوق دیگری است.
۲) امانت، که اساس معاملات و مبادلۀ کالا، اعمال و خدمات است. امانت روح داد و ستد مدنی است و مبنای معیشت، آسایش و آرامش است.
۳) صداقت و راستی که اعتماد متقابل فرد، نهاد، جامعه و دولت را تأمین می کند.
روشن است که در غیاب این ارزش های اخلاقی، هر شهروندی گرگ دیگری می شود و با فقدان باورهای سه گانه پیشین، هر ملتی بی آن که احساس غرور ملی کند، خود و جامعه خود را حقیر و مفلوک می پندارد. بدیهی است که انسان و ملت تحقیر شده نه توان مقابله با تهدید خارجی را دارد و نه قادر به ترمیم آسیب های اجتماعی و ملی خود است.
بسیاری از متفکران بر این عقیده اند که دین و ایمان مذهبی، مهم ترین منبع تولید این ارکان ششگانه است، و لاجرم، فروپاشی این ششگانه نیز نشانۀ قطعی بحران در باورهای دینی و ارزش های ملی است؛ نوعی نهیلیسم در وجدان جامعه.
منبع: اندیشه معاصر