یک اقتصاددان گفت: رویکرد ضد تحریمی ‌باید در کوتاه‌مدت در دستور کار دولت باشد. در بلندمدت باید به دنبال تعامل با جامعه جهانی باشد. آقای رئیسی باید نسبت به این نکته آگاهی داشته باشد که اقتصاد فرمان و دستور نمی‌پذیرد و نمی‌توان از بالا به پایین به اقتصاد نگاه کرد.

 

در حالی که یکی از شعارهای اصلی در دوران رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری تغییر وضعیت اقتصادی مردم بود اما از زمان روی کار آمدن دولت تورم همچنان در حال افزایش است و قیمت کالاهای اساسی نیز افزایش داشته است. از سوی دیگر دولت هنوز به غرب برای مذاکرات هسته‌ای چراغ سبز نشان نداده و این موضوع باعث شده که آینده مذاکرات هسته‌ای در هاله‌ای از ابهام قرار داشته باشد. شرایط کشور به شکلی است که توافق احتمالی در آینده و احیای برجام می‌تواند زمینه‌های بهبود وضعیت اقتصادی مردم را فراهم کند. با این وجود دولت رئیسی هنوز برای مذاکرات اعلام آمادگی نکرده و حسین امید عبداللهیان وزیر امور خارجه به عنوان اینکه در حال مطالعه برجام هستیم از تعیین دقیق تاریخ مذاکرات خودداری کرده است. برای تحلیل و بررسی این موضوع با دکتر مهدی ‌پازوکی اقتصاددان گفت وگو کرده ایم.

وی در این زمینه معتقد است:« هنوز مشخص نیست استراتژی دولت در زمینه اقتصادی و سیاست خارجی چیست و دولت در این زمینه‌ها چه اهدافی را دنبال می‌کند. نکته مهمی‌که در این زمینه وجود دارد این است که دولت رئیسی متوجه یک مسأله بسیار مهم نیست. به نظر می‌رسد رئیسی و امیر عبداللهیان فکر می‌کنند که اگر با کشورهای توسعه یافته و پیشرفته ارتباط نداشته باشند می‌توانند سیاست‌های منطقه‌ای خود را جلو ببرند. این در حالی است که در واقع چنین نیست و بدون ارتباط موثر با کشورهای توسعه یافته چنین امکانی برای ایران فراهم نیست». در ادامه ماحصل این گفت وگو را می‌خوانید.

 

دولت رئیسی با شعار تغییر وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم کار خود را آغاز کرد. با این وجود از زمانی که دولت کار خود را آغاز کرده نه تنها قیمت کالاهای اساسی کاهش پیدا نکرده بلکه افزایش نیز داشته است. چرا چنین اتفاقی رخ داده است؟
درباره دولت آقای رئیسی هنوز زود هست که قضاوت کنیم. با این وجود از همین مدتی که  دولت روی کار آمده نیز می‌توان به این نکته رسید که دولت فاقد برنامه و استراتژی اقتصادی است. در شرایط کنونی دولت باید مخارج و هزینه‌های  غیرضرور خود را کاهش بدهد و این موضوع را به جامعه اعلام کند. کاهش هزینه‌های دولت اثر منفی روی نقدینگی و نرخ تورم نخواهد گذاشت اما می‌تواند شرایط دولت  را بهبود بدهد. هنوز در این زمینه اتفاق خاصی رخ نداده است. امیدوارم دولت رئیسی بتواند مخارج غیرضروری را کاهش بدهد و شفافیت را به صورت عملی به اقتصاد ایران بازگرداند. از سوی دیگر دولت باید با معضلات اقتصادی برخورد کارشناسی و علمی‌انجام بدهد. در شرایط کنونی چنین چشم اندازی در دولت وجود ندارد و نشانه‌هایی مبنی بر کاهش مخارج غیر ضروری دولت مشاهده نمی‌شود. اگر دولت رئیسی به معنای واقعی یک دولــت ملــی باشد باید در ابتدا از کاهش بودجه غیر ضروری نهاد ریاست جمهوری آغــاز کند. مجلــس ‌دیگر نهادی است که باید به وضعیت اقتصادی آن رسیدگی شود. در سال گذشته بودجه جاری مجلس در حدود۵۷۱ میلیاردتومان بوده است. با این وجود به دلیل اینکه تصویب افزایش این رقم در اختیار نمایندگان بوده این رقم را به ۹۹۱ میلیارد تومان افزایش داده‌اند. این در حالی است که قرار شده حقوق نمایندگان بیش از ۲ میلیون و۵۰۰ هزارتومان بیشتر افزایش پیدا نکند. در شرایط کنونی قوه مقننه و مجریه با هم هماهنگ هستند. به همین دلیل اگر مخارج خود را کاهش بدهند این سینگال به جامعه و بازار داده خواهد شد که دولت قصد دارد جلوی رشد نقدینگی را بگیرد. این کار می‌تواند یک اثر ضد تورمی‌ داشته باشد. دولت باید کاری کند که ثبات اقتصادی به اقتصادی ایران باز گردد.
دولت چگونه می‌تواند ثبات را به اقتصاد ایران بازگرداند؟ مهم ترین موانع دولت در این زمینه چیست؟
اگر دولت بتواند ثبات اقتصادی را به اقتصاد ایران بازگرداند و جلوی ریخت و پاش‌های اقتصادی را بگیرد می‌تواند به بهبود وضعتی آینده امیدوار باشد. واقعیت این است که اقتصاد ایران به شدت از بی‌انضباطی مالی رنج می‌برد. بی‌انضباطی پولی در سیستم بانکی، بی‌انضباطی مالی در سند بودجه و بی‌انضباطی اداری در سیستم اداری وجود دارد که دولت باید تلاش کند آنها را مرتفع کند. در همه کشورهای جهان بهترین نیروهای متخصص را جذب دولت می‌کنند این در حالی است که در ایران افرادی را به استخدام دولت در می‌آوردند که از دانشگاه‌های درجه پنج و شش مدرک خود را اخذ کرده‌اند. موضوع مهم دیگری که در این زمینه تعیین کننده است سیاست خارجی دولت است. دولت رئیسی به ‌عنوان یک دولتی که مورد تأیید نهاد قدرت در ایران است و از سوی آنها حمایت می‌شود اگر بتواند به جهان توسعه یافته و غرب ارتباط داشته باشد به سود کشور است. این ارتباط نیز باید در چارچوب منافع ملی مردم ایران باشد. امروز کشورهای شرقی مانند چین پول ما را گرفته‌اند و به ما باز نمی‌گردانند. براساس اظهارات رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین این کشور نه تنها برای نگهداری پول‌های ایران در بانک‌های این کشور سود پرداخت نمی‌کند و بلکه هزینه نگهداری نیز از ایران دریافت می‌کند. این وضعیت درباره کره جنوبی نیز وجود دارد. این مسائل باعث می‌شود که ما دست از شعار دادن برداریم و به سمت عملگرایی حرکت کنیم.ارزش پول ملی یک کشورمانند پرچم آن کشور است و هنگامی‌که پائین می‌آید به معنای آن است که پرچم یک کشور در حال پایین آمدن است. دولت باید تعامل با جامعه جهانی را در دستور کار خود قرار بدهد. تعامل در این زمینه به معنای وادادگی نیست. من با وادادگی مخالف هستم. آقای رئیسی باید به این نکته توجه کند که  امروز زمان شعاردادن نیست. امروز دولت رئیسی مستقر شده و دوران انتخابات به پایان رسیده است. به همین دلیل نیز رئیسی باید به شعارهایی که به مردم داده عمل کند. امروز در نظام پرداخت کارکنان دولت یک ناهماهنگی عجیبی وجود دارد. نباید بین امکانات رفاهی کسی که در دبیرخانه ریاست جمهوری فعالیت می‌کند و کسی که در آموزش و پرورش کار می‌کند تفاوت وجود داشته باشد در حالی که هر دو کارمند هستند.
چرا معتقدید دولت رئیسی فاقد برنامه و استراتژی است؟
هنوز مشخص نیست استراتژی دولت در زمینه اقتصادی و سیاست خارجی چیست و دولت در این زمینه ها چه اهدافی را دنبال می‌کند. نکته مهمی‌که در این زمینه وجود دارد این است که دولت رئیسی متوجه یک مسأله بسیار مهم نیست. به نظر می‌رسد رئیسی و امیر عبداللهیان فکر می‌کنند که اگر با کشورهای توسعه یافته و پیشرفته ارتباط نداشته باشند می‌توانند سیاست‌های منطقه‌ای خود را جلو ببرند. این در حالی است که در واقع چنین نیست و بدون ارتباط موثر با کشورهای توسعه یافته چنین امکانی برای ایران فراهم نیست. امروز عراق بدون اینکه آمریکا به این کشور چراغ سبز نشان بدهد پول‌های بلوکه شده ایران را پرداخت نمی‌کند. به همین دلیل به سود ماست که مذاکره کنیم و از مذاکره نترسیم. به تعویق انداختن مذاکره و عنوان کردن اینکه در حال مطالعه پرونده برجام هستیم و هنوز درباره زمان مذاکرات تصمیم نگرفته ایم به ضررکشور و سود دشمنان است. در شرایط کنونی اسرائیل و کشورهای مرتجع منطقه به دنبال این هستند که جامعه ایران به سمت بی‌ثباتی حرکت کند و با در پیش گرفتن سیاست‌های تنش زا تلاش می‌کنند فرصت را از ایران بگیرند. در چنین شرایطی ایران نباید در زمین این کشورها بازی کند.اگر دولت رئیسی تدبیر به خرج بدهد. ما قرار نیست نوکر خارجی باشیم و بلکه قرار است نوکر ملت ایران باشیم. نباید از مذاکره ترسید و بلکه باید برای دفاع از حقوق ملت ایران مذاکره کرد و تلاش کرد در مذاکرات نیز به اهداف از پیش تعیین شده رسید. آقای رئیسی باید بداند که اسرائیل به دنبال این است که با بهانه‌های مختلف ایران را در عرصه بین المللی منزوی کند. یکی از مشکلاتی که ما در کشور با آن مواجه هستیم جهالت اقتصادی است. برخی از مسئولان به خوبی با جهان و مراودات دیپلماتیک آشنایی ندارند و گمان می‌کنند با حرف می‌تواند اقتصاد را درست کرد. واقعیت این است که دوران حرف درمانی به پایان رسیده است. ما باید با سیاست‌های بخردانه و رویکردهای علمی‌اقتصاد را اصلاح کنیم و وضعیت زندگی مردم را بهبود بدهیم.
در شرایط کنونی مهم‌ترین اولویت مردم مهار تورم و گرانی‌هاست. دولت چگونه می‌تواند تورم را مهـار و قیمت کالاهای اساسی را تعدیل کند؟
دلیل اصلی رشد تورم افزایش رشد نقدینگی است.هر چه مخارج دولت افزایش پیدا کند و منابع درآمدی دولت سالم نباشد و کسری بودجه ادامه داشته باشد و بانک مرکزی تلاش کند با پول پرقدرت و چاپ اسکناس مخارج دولت را پوشش بدهد ضریب تکاثری روی نقدینگی در جامعه اثر می‌گذارد و به دنبال آن افزایش فزاینده تورم و کاهش قدرت خرید مردم را به همراه خواهد داشت. در شرایط کنونی قوه مقننه و قضائیه با دولت همراه است و در یک خط فکری قرار دارند. به همین دلیل شرایط برای تصمیم گیری‌ها فراهم است. این مجموعه می‌تواند با تصمیمات بخردانه اقتصادی کشور را به سمت ثبات اقتصادی رهنمون کند. اگر اقتصاد کشور به سمت ثبات حرکت  کند و ثبات اقتصادی در کشور رخ بدهد، احتمال موفقیت دولت در زمینه‌های مختلف افزایش پیدا خواهد کرد.

اعضای دولت رئــیسی عنوان می‌کنند که با پتانسیل‌های داخلی نیز می‌توانند وضعیت اقتصادی کشور را تغییر بدهند.آیا در شرایط کنونی و بدون به نتیجه رساندن مذاکرات و برجام چنین امکانی وجود دارد؟
اگر اعضای دولت چنین دیدگاهی دارند همین دیدگاه را انجام بدهند. در شرایط کنونی وضعیت اقتصادی مردم به شکلی است که هر نوع دیدگاه‌هایی را برای حل مشکلات خود می‌پذیرند و معتقدند دولت از هر راهی که امکان دارد باید وضعیت اقتصادی کشور را تغییر بدهد. در شرایط کنونی دولت دو راه بیشتر ندارد یا باید مخارج را کاهش بدهد و یا اینکه درآمد خود را افزایش بدهد. براساس بودجه۱۴۰۰ ما باید تا پایان سال۳۴۹ میلیارد تومان نفت بفروشد.براساس این رویکرد ما باید در شش ماه ابتدایی سال که به تازگی پشت سر گذاشته ایم باید رقمی‌در حدود۱۷۰ میلیارد تومان نفت فروخته باشیم. این در حالی است که در عمل این اتفاق رخ نداد و رقمی‌که تاکنون نفت فروخته شده کمتر از۲۰ میلیاردتومان است.در نتیجه یکی از مهم ترین منافع درآمدی دولت که نفت باشد در شش ماه نخست سال محقق نشده است.اگر فرض کنیم مالیات نیز به صورت۱۰۰ درصد محقق شود تنها راهی که پیش پای دولت می‌ماند فروش اوراق بدهی است و دولت از مردم قرض بگیرد. این امر نیز تاکنون محقق نشده است. به همین دلیل دولت باید مخارج خود را کاهش بدهد. از سوی دیگر دولت باید در زمینه مولد سازی دارایی‌های خود از طریق قانون اقدام کند.مولد سازی دارایی ها نیازمند یک اراده جدی است. آقای رئیسی باید با جهان تعامل داشته باشد و تحریم‌های بین المللی علیه ایران را از بین ببرد. رویکرد ضد تحریم یکی از مهم‌ترین رویکردهایی است که باید در دستور دولت آینده قرار داشته باشد.
دولت چگونــه می‌تواند در مسیر رفع تحریم‌ها گام بردارد؟
رویکرد ضد تحریمی ‌باید در کوتاه‌مدت در دستور کار دولت باشد. در بلندمدت باید به دنبال تعامل با جامعه جهانی باشد. آقای رئیسی باید نسبت به این نکته آگاهی داشته باشد که اقتصاد فرمان و دستور نمی‌پذیرد و نمی‌توان از بالا به پایین به اقتصاد نگاه کرد. شرایط به شکلی نیست که ما دستوربدهیم تحریم‌ها از بین برود و درعمل چنین اتفاقی رخ بدهد. امروز وضعیت جامعه جهانی به‌صورتی است که تعامل با جامعه جهانی به سود ما خواهد بود. این تعامل باید با همه کشورهای جهان باشد.امروز ما بیش از پنج هزار میلیارد دلار از عراق طلبکار هستیم و بدهی این کشور به ایران به دلیل صادرات گاز، برق و… بوده است. این در حالی است که عراق این پول را به دلیل تحریم‌ها به ایران پرداخت نمی‌کند. این به معنای این است که عراق منتظر چراغ سبز آمریکا برای برداشته شدن تحریم‌ها برای پرداخت پول ایران است. این وضعیت کشور دوست و برادر ماست که در آن شیعیان به قدرت رسیده‌اند. به‌همین دلیل  رئیسی باید این نکته را در نظر داشته باشد و تحت تأثیر یک اقلیت تندرو قرارنگیرد. رئیسی باید بداند ابعاد فقر در جامعه ایران گسترش پیدا کرده و اقشار مختلف مردم را درگیر کرده است. امروز بخش عظیمی‌از جامعه در فقر و نداری غوطه‌ور هستند. این فقر و نداری به انواع و اقسام فساد در جامعه تبدیل شده است. بنابراین اگر دولت رئیسی سیاست مقاومت درمقابل تحریم‌ها در پیش نگیرد به جامعه جهانی سیگنال منفی ارسال می‌کند. اگر رئیسی به سمت پذیرش برجام و برداشته شدن تحریم‌ها حرکت نکند شرایط اقتصادی ایران به مراتب بدتر نیز خواهد شد و کشور با چالش‌های جدیدی مواجه می‌شود.

 

منبع: آرمان