یک دیپلمات سابق گفت: باید تکلیف را یک بار برای همیشه مشخص کنیم. اگر گفت و گو می‌خواهیم و می‌خواهیم که وضعیت اقتصاد بهبود پیدا کند دیگر نباید بر سر مسیر آن مانعی همچون عدم تصویب FATF ایجاد کنیم.
پس از گفت‌وگو خبری اولیه رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص اینکه تفاهمی حاصل شده است تا در خصوص مسائل فنی هستهای در آینده گفت و گوهایی صورت گیرد، رافائل گروسی بار دیگر پس از خروج از ایران مواضع دیگری اتخاذ کرد و عنوان کرد که موارد اختلافی گذشته همچنان پابرجاست. اظهاراتی که بلافاصله بهانه به دست مقامات غربی و برخی کشورهای عربی داد تا آنها نیز در شورای حکام علیه ایران موضع گیری کنند. امری که در سال‌های گذشته بارها تکرار شده است و همواره روند دیپلماتیک حل اختلافات را با چالش مواجه کرده است. امری که این بار چند روز پیش از آغاز مذاکرات در وین رقم خورده و این احتمال را بیشتر کرده که در مذاکرات وین خللی ایجاد کند. در راستای بررسی این مساله گفت و گویی با فریدون مجلسی، دیپلمات پیشین ایران داشته ایم که در ادامه می‌خوانید.
با توجه به اتفاقات رخ داده در روزهای اخیر در شورای حکام و موضع گیری‌های مدیرعامل آژانس بین المللی انرژی اتمی، می‌توان امیدوار بود تا اختلافات پیرامون مسائل هستهای حل و فصل شود؟
کار در این زمینه سخت است، زیرا هر کدام از طرفین ذهنیت و تفکر مختص به خود را دارند و آنگونه که تمایل دارند به مسائل نگاه می‌کنند و در خصوص آن تصمیم گیری می‌کنند. امروز نگاه طرف‌های دیگر برجام به دولت سیزدهم خوب نیست و با برخی از مذاکره کننده‌های امروزی در گذشته همکاری کرده‌اند و به همین علت نگاه خوبی ندارند. باید توجه داشت که دولت نماینده حاکمیت در عرصه مذاکرات است و این نگاه حاکمیت است که در آنجا مطرح می‌شود. هنوز کسی فراموش نکرده است که این جریان که امروز قصد رفتن به وین را دارند در گذشته مخالف جدی برجام بودند و هر اقدامی برای توقف مذاکرات انجام دادند. امروز غربی‌ها بر این باور هستند که ایران به این خاطر مذاکرات را طولانی کرده است و یا اجازه بازدید از یک مرکز خاص را نمی‌دهد به این علت است که قصد دارد توانایی هستهای خود را افزایش دهد و از آن یک اهرم فشار تولید کند. این بدبینی در میان طرف‌های برجام بیشتر شده است و اساسا امروز اصل مذاکرات را نیز به نحوی وقت کشی برای توسعه برنامه هستهای می‌دانند. امروز باید توجه داشت که مذاکره برای مذاکره فایده ندارد و باید به سمت حل کلی مشکل کرد. امروز ملت ایران از تحریم‌ها رنج می‌برد و تورم و گرانی را تحمل می‌کند. در روند سیاست خارجی خود باید به این مسائل توجه کرد و با نگاه به این گرفتاری‌ها تصمیم گیری کرد. مشکلات امروز کشور ناشی از همین تحریم‌هاست. فارغ از اینکه چه کسی محق است و چه کسی ظالم باید نگاه سیاسی به این چالش داشت و آن را فارغ از مسائل حقوقی حل و فصل کرد. ایران امروز نباید رفع تحریم‌ها علیه مردم را سخت کند. باید مدنظر داشت که از این تحریم‌ها کسی جز مردم ایران ضرر نمی‌کند و باید با دقت بیشتری در این عرصه گام برداشت تا این فرصت بدست آمده از بین نرود. نباید علم سیاست و حقوق را درهم آمیخت و باید از مسیر سیاسی تحریم‌ها را برطرف کرد و با گام‌های هوشمندانه برای همیشه از این گرفتاری رها شد. در سیاست قانون مداری مبتنی بر اقتدار حرف اول را می‌زند اما در حقوق هر طرفی به دنبال به دست آوردن حق و منافع خود است. در سیاست آن چیزی را که توانایی انجام آن را داریم پیش می‌بریم و در آن به منافع ملی توجه می‌شود و نه به حقوق ملی و امروز ایران نیز باید به دنبال منافع ملی خود باشد و بر حقوق خود که برخی از آنها امروز در دسترس نیستند، پافشاری نکند تا منافع کشور و مردم تامین شود. این اشتباه را سیاستمداران ایران در گذشته نیز مرتکب شده‌اند. دکتر مصدق نیز به دنبال حقوق ملی بود اما توجه کمتری به منافع ملی کرد و همین امر سبب شد تا ایران ۴ سال متضرر شود و عملا تمامی تلاش‌ها در آن سال‌ها بی‌نتیجه باقی ماند و ایران در مجموع متضرر شد. امروز مردم ایران در رنج و زحمت هستند و علت آن نیز تحت فشار قرار گرفتن کشور از جهات مختلف است. برخی سیاست‌های ما اشتباه بوده است و باید این سیاست‌های اشتباه منطقه‌ای را تصحیح کنیم. امروز غرب منافع و خطوط قرمزی در منطقه دارد که مشخصا دست ایران را برای نقض این موارد باز نمی‌گذارد. امروز حتی روسیه نیز با سیاست‌های منطقه‌ای ایران همراه نیست و اجازه نخواهد داد تا دستان ایران باز شود. کشورهای غربی امروز ذهنیتشان این است که ایران به دنبال سلاح هستهای است و می‌خواهد این سلاح را مخفیانه تولید کند و زمانی که این ذهنیت و تفکر خود را در کنار مسائل منطقه‌ای و کنش‌های ایران در آن قرار می‌دهند، برایشان قابل تحمل نخواهد بود و از آن عبور نمی‌کنند. امروز ایران نباید از سیاست‌های خود عقب نشینی کند اما نباید به گونه‌ای عمل کند که در ابتدا منافع خودش به خطر بیفتد و مردم متضرر شوند. در قطعنامه شورای امنیت در خصوص برجام بر حفظ امنیت و صلح منطقه تاکید شده است و این عبارت بیانگر این است که غربی‌ها خواستار تامین امنیت تمامی کشورهای مشروع و غیرمشروع منطقه هستند. تا زمانی که ایران این ذهنیت اشتباه آنها را اصلاح نکند توافق سخت می‌شود و باید برای این حوزه فکری کرد وگرنه باز هم در صورتی که توافق شکل گیرد به مشکل برخواهیم خورد.
در راستای برون‌رفت از شرایط موجود چه باید کرد؟
امروز نیاز است تا در سیاست خارجی خود تجدیدنظر کنیم. مشخصا این به معنای شکست نیست بلکه به معنای این است که باید بر اساس قواعد صحیح بازی کنیم. ایران باید از حوادث گذشته عبرت گیرد. سیاست خارجی محل دخیل کردن احساسات نیست و نمی‌توان با احساسات کشور را مدیریت کرد. زمان آن فرا رسیده است که منافع ملی ایران در اولویت همه امور قرار گیرد و در راستای تحقق منافع ملی ایران، هوشمندانه و طبق قوانین بین‌المللی عمل کنیم. ایران زمانی می‌تواند منافع ملی خود را به دست آورد که به منافع ملی سایر کشورها احترام بگذارد. امروز در برهه‌ای از زمان قرار گرفته‌ایم که باید تعامل با جهان در دستور کار قرار گیرد تا بتوانیم درهای تجارت را به روی کشور باز کنیم. سیاست‌هایی که در سال‌های گذشته در دستور کار بوده است، اشتباه است و باید در برخی حوزه‌ها تجدیدنظر کرد تا از زیر فشار حداکثری که امروز قرار گرفته ایم، خارج شویم.
کدام اشتباه می‌تواند هزینه‌های بیشتری به کشور تحمیل کند و باید اصلاح شود؟
نکته مهم و اساسی امروز این است که بن بست در دیپلماسی دولت‌های نهم و دهم باید عبرتی باشد که بار دیگر تکرار نشود. این مساله با توجه به اینکه دو روز دیگر مذاکرات هستهای آغاز می‌شود از اهمیت بسزایی برخوردار است. مذاکرات پرونده فعالیت‌های هستهای ما که عمری یک ساله و دو ساله ندارد. نزدیک به ۲۰ سال است که مذاکرات با غربی‌ها را در دستور کار داریم که ده سال آن فقط وقت کشی آقایان بود که نهایتا به بن‌بست رسید و از دل آن بن بست مذاکرات برجامی و توافق هستهای حاصل شد. حال اگر امروز دولت به دنبال آن است که از چهره‌های بن بست گرا استفاده کند و طبق تفکر آنها مذاکرات مدیریت شود، یعنی چهار سال پیش رو کشور باید خود را آماده مواجهه با اجماع جهانی و آغاز فصل جدیدی از صدور قطعنامه‌های جدید کند، آن زمان دیگر آینده کشور مشخص نیست و هر مانع و هر چالشی ممکن است میش روی ما قرار گیرد.
تمایل امارات و برخی کشورهای عربی به سمت بهبود روابط با ایران به چه علت در ماه‌های بیشتر شده است؟
کشورهای عربی به دنبال ایجاد یک توازن هستند و می‌خواهند در این توازن با تمامی کشورها رابطه خوبی داشته باشند. به همین علت در ابتدا به سمت اسرائیل رفتند و رابطه سیاسی با اسرائیل برقرار کردند و پس از آن نیز امروز به سمت ایران می‌آیند زیرا ایران یک کشور قدرتمند است و نمی‌خواهند به‌واسطه اینکه به سمت اسرائیل رفته‌اند، متضرر شوند. کشورهای عربی به‌خاطر منافع خود می‌خواهند رابطه دوستانه با ایران داشته باسند زیرا از قدرت ایران هراس دارند. کشورهای عربی برای اینکه امنیت بیشتری داشته باشند به دنبال این هستند با تمام همسایگان خود روابط خوبی داشته باشند. کشورهای عربی امروز به یک رفاه و ثروت ایده‌آل دست پیدا کرده‌اند و مشخصا نمی‌خواهند آن را با جنگ و نزاع و اختلاف سیاسی، از بین ببرند. این یک سیاستی است که به صورت جدی از سوی تمامی کشورهای عربی تقریبا دنبال می‌شود و برخی از این سیاست‌ها نیز قابل تامل است و می‌تواند برای سایر کشورها درس مهمی باشد.
با توجه به موارد ذکر شده، چگونه می‌توان به توافق در وین نزدیک‌تر شد؟
درست است که آمریکا برجام را برهم زده است و نقض کننده رسمی این تفاهم بین‌المللی بوده، اما مشخصا آنها زودتر به تفاهم برنخواهند گشت و دونالد ترامپ نیز ابزارهای زیادی در اختیار آنها قرار داد تا در این عرصه آن گونه که تمایل دارند اقدام کنند. بهانه دولت بایدن این است که مخالف فعالیت‌های منطقه‌ای ایران هستند و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران به خطوط قرمز آنها آسیب وارد می‌کند. آمریکایی‌ها بر این باور هستند که ایران به‌واسطه ضربه زدن به این خطوط قرمز است که فعالیت‌های نظامی و هستهای خود را گسترش می‌دهد و به همین علت تفکیک میان این موارد عملی نیست و در خصوص مشکل جدی وجود دارد. بنابراین اگر ایران خواستار لغو تمامی تحریم‌ها باشد آنها نیز این موارد را مطرح می‌کنند. در مقابل ایران این موارد جدا می‌داند و صرفا در خصوص برخی از آنها حاضر به مذاکره است. این دیدگاه‌ها تا به امروز مشخص شده که در تضاد قرار دارند و به نظر برای حل آنها باید اقدامات بیشتری انجام شود. مذاکره چیزی جز تبادل امتیاز نیست. اگر بخواهیم بر سر مواضع خود ایستاده و هیچ داد و ستدی نداشته باشیم پس به چه علت مذاکره انجام می‌دهیم؟ امروز غربی‌ها بر این باور هستند که فشار تحریم ها بر ایران تاثیر جدی گذاشته و ایران به جایی رسیده است که آماده یک توافق است. امروز ایران باید گزینه سازگاری با جهان را در پیش گیرد تا بتواند از این پیچ سخت عبور کند. مشخصا این پذیرفته است که ایران در مسائلی ورود کند که امنیت ملی کشورمان را بر هم می‌زند اما باید ورود ایران به مسائل بین المللی به‌گونه‌ای نباشد که جهان علیه ما اجماع کند. باید هوشیارانه گام برداریم تا بتوانیم به خواسته‌های خود در برجام دست یابیم و بار دیگر اجماع علیه ما رخ ندهد. یادمان نرود که امروز آمریکا و اروپا اختلافاتشان به حداقل رسیده و همچون دوران ترامپ از هم دور نیستند پس ممکن است با اتحاد هر اقدامی علیه ایران انجام دهند.
هنوز موانع داخلی در ایران به نظر شما مانع توافق در مذاکرات احیای برجام است؟
برخی ایران را از ارتباط بانکی بین‌المللی به واسطه تصویب نکردن FATF منع کرده‌اند و عملا خودمان خودمان را تحریم کرده‌ایم. این موارد و قوانین را روسیه و چین نیز تصویب کرده‌اند، اما ایران هنوز آنها را نپذیرفته است. اگر نمی‌خواهیم تحریم‌ها لغو شوند پس به چه علت در مذاکرات ۸ آذر شرکت می‌کنیم؟ امروز میلیاردها دلار از پول‌های ایران در اروپا آزاد شده است اما به‌واسطه عدم تصویب FATF نمی‌توانیم آنها را به داخل کشور منتقل کنیم. علاوه بر این ایران اگر خواسته‌ای دارد باید با شجاعت پیش رود و با هر کشوری که مانع است باید گفت و گو کند و موانع را از پیش رو بردارد. باید تکلیف خود را مشخص کنیم که مذاکره می‌خواهیم بکنیم یا علاقه‌ای به گفت و گو نداریم. عملا در این مسیر منابع کشور در حال هدر رفتن است و این مردم هستند که در این میان متضرر می‌شوند. باید تکلیف را یک بار برای همیشه مشخص کنیم. اگر گفت و گو می‌خواهیم و می‌خواهیم که وضعیت اقتصاد بهبود پیدا کند دیگر نباید بر سر مسیر آن مانعی همچون عدم تصویب FATF ایجاد کنیم. این‌گونه در مذاکرات ۸ آذر به نتیجه نخواهیم رسید. به علت اینکه تکلیف ما در این عرصه مشخص نشده است.
منبع: آرمان